Ταυτόχρονα είναι και εφαλτήριο για την κινητοποίηση και τον συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων ώστε να βελτιωθεί η διαχείριση αυτού του μείζονος ιατρικού προβλήματος. Ο εορτασμός της 4ης Φεβρουαρίου διοργανώνεται από τη Διεθνή Ένωση για τον Έλεγχο του Καρκίνου (UICC) για 25η χρονιά και στοχεύει στην ανάδειξη των προκλήσεων που σχετίζονται με την ασθένεια, την υποστήριξη των ασθενών και την ενίσχυση της προσπάθειας για την πρόληψη, τη θεραπεία και την ίση πρόσβαση στην υγειονομική φροντίδα.

Κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως

Ο καρκίνος αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Όπως τονίζουν οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Μιχάλης Λιόντος (Επίκουρος Καθηγητής Ογκολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Παθολόγος, Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής), Δρ. Μαρία Καπαρέλου (Παθολόγος – Ογκολόγος), Μαγδαληνή Μήγκου (Επιμελήτρια Παθολόγος – Ογκολόγος ΕΣΥ) και Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής) υπολογίζεται ότι περίπου 20 εκατομμύρια άτομα διαγιγνώσκονται ετησίως με τη νόσο ενώ διαπιστώνονται και περίπου 9,5 εκατομμύρια θάνατοι.

Με βάση την πρόσφατη δημοσίευση των επιδημιολογικών δεδομένων για τον καρκίνο στις ΗΠΑ, οι εξελίξεις στην Ογκολογία έχουν μειώσει τη θνητότητα της νόσου κατά 34% αποτρέποντας αυτό το διάστημα περίπου 4,5 εκατομμύρια θανάτους. Ωστόσο, η επίπτωση της νόσου συνεχίζει και αυξάνει για μια σειρά από καρκίνους ιδίως σε γυναίκες μέσης ηλικίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η επίπτωση της νόσου είναι κατά 81% υψηλότερη σε γυναίκες ως 50 ετών σε σχέση με τους άνδρες της ίδιας ηλικιακής ομάδας, ενώ πλέον, ο καρκίνος είναι συχνότερος στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες και στην ηλικιακή ομάδα 50-64 ετών.

Ο κοινωνικός αντίκτυπος

Ο καρκίνος όμως δεν αποτελεί μόνο πρόβλημα δημόσιας υγείας αλλά έχει και σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο. Υπολογίζεται ότι το κόστος για τη διαχείριση της ασθενείς παγκοσμίως ξεπερνά το 1,1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως. Οι ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές όχι μόνο για τους ασθενείς αλλά και για τους φροντιστές τους, ενώ οι ανισότητες στην αντιμετώπιση της νόσου αποτυπώνονται ξεκάθαρα στα επιδημιολογικά δεδομένα της νόσου: το 70% των θανάτων από καρκίνο καταγράφονται σε χώρες χαμηλού εισοδήματος. Επομένως, είναι απαραίτητη τόσο η συνεχής επένδυση στην έρευνα, τη θεραπεία και την πρόληψη της νόσου, όσο και η ολοκληρωμένη υποστήριξη των ασθενών και των φροντιστών τους.

Το 2025, η εκστρατεία για την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου εγκαινιάζει έναν νέο τριετή κύκλο προσπαθειών με κεντρικό μήνυμα «Ενωμένοι από τη μοναδικότητά μας» (#UnitedbyUnique). Τα τελευταία χρόνια έχουμε κατανοήσει την ετερογένεια της νόσου και θεωρούμε ότι ο καρκίνος κάθε ασθενούς είναι μοναδικός και πρέπει να αντιμετωπιστεί με εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση. Το μήνυμα της καμπάνιας επεκτείνει το θέμα της μοναδικότητας πέρα από τη βιολογία της νόσου και στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε ανθρώπου ενώ ταυτόχρονα εστιάζει στον κοινό στόχο από τον οποίο εμπνεόμαστε: να νικήσουμε την ασθένεια. Η εκστρατεία στοχεύει επομένως να φέρει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τον ασθενή και όχι μόνο τη νόσο. Η ασθενοκεντρική προσέγγιση της νόσου θεωρείται ότι μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών, να ενισχύσει τους δεσμούς ασθενών και ιατρικού προσωπικού και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των συστημάτων υγείας.

Κομβικής σημασίας η πρόληψη

Η πρόληψη του καρκίνου είναι κομβικής σημασίας για τον περιορισμό της επίπτωσης και της θνητότητας της νόσου. Περίπου το 30% των περιπτώσεων καρκίνου μπορούν να προληφθούν μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής και τη διενέργεια προληπτικών εξετάσεων. Συνήθειες όπως η διακοπή του καπνίσματος, η υγιεινή διατροφή, η σωματική άσκηση και η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης της νόσου. Επιπλέον, η πρόσβαση σε προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου μπορεί να συμβάλει στην έγκαιρη διάγνωση και βελτίωση των αποτελεσμάτων της θεραπείας. Τέτοια προγράμματα είναι πλέον διαθέσιμα στην Ευρώπη για μια σειρά νεοπλασμάτων και οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιλαμβάνουν:

• Τη διενέργεια μαστογραφίας κάθε δύο χρόνια για τις γυναίκες ηλικίας 50 ως 69 ετών ενώ επιπλέον προτείνεται η επέκταση του ελέγχου στις γυναίκες 45 ως 74 ετών
• Τον έλεγχο για παρουσία DNA του ιού του ανθρώπινου θηλώματος (HPV) ως μέσο προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας που θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά 5 έτη για όλες τις γυναίκες ηλικίας 30 ως 65 ετών.
• Τον ποσοτικό ανοσοχημικό έλεγχο των κοπράνων για παρουσία αιμοσφαιρίνης για όλα τα άτομα ηλικίας 50 ως 74 ετών ως αρχική μέθοδο ελέγχου για τον καρκίνο παχέος εντέρου και την παραπομπή όσων έχουν θετική δοκιμασία σε διενέργεια κολονοσκόπησης.

Επιπλέον, προτείνεται από διάφορες επιστημονικές οργανώσεις και διερευνάται και στην Ευρώπη η εφαρμογή του προσυμπτωματικού ελέγχου:

• για τον καρκίνο του πνεύμονα με τη διενέργεια ετησίως χαμηλής δόσης αξονικής θώρακος για όλους τους καπνιστές ή όσους έχουν διακόψει το κάπνισμα για λιγότερο από 15 έτη και έχουν ηλικία 50 ως 80 ετών.
• Για τον καρκίνο του προστάτη με τη χρήση της μέτρησης του PSA σε συνδυασμό με μαγνητική τομογραφία προστάτη
  

Καινοτομία σε διάγνωση και θεραπεία

Ο δεύτερος πυλώνας για την αντιμετώπιση του καρκίνου είναι βέβαια η καινοτομία στη διάγνωση και θεραπεία της νόσου.

Τα τελευταία χρόνια είναι διαθέσιμες νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις όπως η ανοσοθεραπεία και οι στοχευμένες θεραπείες που έχουν συμβάλλει σημαντικά τόσο στην αύξηση της επιβίωσης των ασθενών όσο και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Πιο συγκεκριμένα, οι διάφορες μορφές ανοσοθεραπείας και κυρίως τα αντισώματα έναντι των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος αλλά και τα κύτταρα CAR-T έχουν αυξήσει σημαντικά την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο ενώ σε αρκετές περιπτώσεις έχουν επιφέρει μακροχρόνια ύφεση ακόμη και μεταστατικών περιπτώσεων καρκίνου. Μάλιστα, η χρήση της ανοσοθεραπείας σε πρωιμότερα στάδια του καρκίνου για νεοπλάσματα όπως ο πνεύμονας, ο μαστός, ο νεφρός, το μελάνωμα, το παχύ έντερο κ.α. φαίνεται ότι συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του κινδύνου υποτροπής της νόσου και της εμφάνισης μεταστάσεων. Νέες μάλιστα ανοσοθεραπευτικές προσεγγίσεις όπως τα εμβόλια έναντι του καρκίνου αναμένεται να αλλάξουν σημαντικά τα δεδομένα της νόσου στο άμεσο μέλλον.

Παράλληλα, οι στοχευμένες θεραπείες έχουν μεταμορφώσει το θεραπευτικό τοπίο σε πολλά νεοπλάσματα ενισχύοντας την προοπτική της Ιατρικής ακριβείας. Για την πλειοψηφία των νεοπλασιών πλέον, η θεραπεία καθοδηγείται από την αναγνώριση συγκεκριμένων μοριακών αλλαγών στον καρκίνο. Για αρκετές από αυτές τις μοριακές αλλαγές υπάρχουν διαθέσιμες στοχευμένες θεραπείες όπως μικρομοριακοί αναστολείς και μονοκλωνικά αντισώματα που μπορούν εκλεκτικά να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα αυξάνοντας την επιβίωση των ασθενών.

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου είναι μια υπενθύμιση ότι ο αγώνας κατά της νόσου απαιτεί συντονισμένη δράση και δέσμευση από όλους. Με στρατηγικές που εστιάζουν στην πρόληψη, την καινοτομία, την εκπαίδευση και τη συνεργασία, μπορούμε να επιτύχουμε σημαντική πρόοδο.