Δεν είναι εύκολο να είσαι επαγγελματίας αθλητής. Όχι μόνο χρειάζεται να φτάσεις στα όρια σου από σωματικής πλευράς αλλά βρίσκεται αντιμέτωπος με τεράστια ψυχολογική πίεση προκειμένου να ανταποκριθείς στις προσδοκίες.

Αυτό ακριβώς ένιωσε στο πετσί της 18χρονη Βρετανίδια παίκτρια τένις, Έμα Ραντουκάνου, κατά την παρουσία στα χορτάρινα γήπεδα του Wimbledon. Αν και η νεαρή τενίστρια τα πήγαινε καλά στη διοργάνωση, ξεκίνησε να έχει προβλήματα με την αναπνοή της και να ζαλίζεται, κάτι που απέδωσε τελικά στη «συσσώρευση του ενθουσιασμού και του θορύβου». Δεν είναι η πρώτη αθλήτρια που το βιώνει κάτι τέτοιο.

Ο σούπερ σταρ της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ αποκάλυψε στα social media ότι είχε βιώσει κάτι παρόμοιο σε έναν αγώνα του με την εθνική Αγγλίας U16 κόντρα στην Ουαλία. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που το στρες μπορεί να προκαλέσει τέτοια συμπτώματα στο σώμα. Ωστόσο, με προπόνηση αυτό μπορεί να αλλάξει, ώστε ένας άνθρωπος να αντιδρά θετικά υπό πίεση.

It happened to me playing for the national team in U16s against Wales. I remember it to this day. No explanation for it and it never happened again. You should be very proud of yourself. The country is proud of you. Glad to read your feeling better. Onwards and upwards 🎾🏴󠁧󠁢󠁥󠁮󠁧󠁿 https://t.co/sokkubBlLN

— Marcus Rashford MBE (@MarcusRashford) July 6, 2021

Οι δύο τρόποι απάντησης στο στρες

Το στρες απόδοσης είναι σχεδόν αναπόφευκτο. Υπάρχουν, όμως, διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο που αντιδρά το μυαλό και το σώμα μας σε αυτό. Συνήθως, το στρες είναι αποτέλεσμα των απαιτήσεων σε συνδυασμό με την ικανότητα κάποιου να τις διαχειριστεί.

Ένα άτομο μπορεί να αισθάνεται άγχος για ένα γεγονός αν νομίζει ότι οι απαιτήσεις είναι μεγαλύτερες από αυτές που μπορεί να διαχειριστεί. Επομένως, για έναν αθλητή, οι απαιτήσεις συμπεριλαμβάνουν το υψηλό επιπεδο σωματικής και πνευματικής προσπάθειας που χρειάζονται να πετύχει, τα επίπεδα αβεβαιότητας για ένα event ή την πιθανότητα να τα καταφέρουν καθώς και κάθε πιθανό κίνδυνο για την υγεία τους (τραυματισμός) ή την αυτοπεποίθησή τους.

Από την άλλη πλευρά η ικανότητα κάποιου να διαχειριστεί αυτές τις απαιτήσεις, καθορίζει το βαθμό τους στρες του. Συνήθως όσο περισσότερο κάποιος νιώθει ότι ελέγχει την κατάσταση, τόσο πιο πιθανό είναι να έχει μία θετική απάντηση στο στρες. Αν συμβεί το αντίθετο, τότε θα νιώθει ότι απειλείται. Η έρευνα δείχνει ότι όσο μεγαλύτερα τα επίπεδα στρες, τόσο πιο φτωχή θα είναι και η απόδοση του αθλητή.

Οι επιπτώσεις του στρες

Οι απαντήσεις σε περίπτωση έχουμε θετική ή αρνητική απάντηση στο άγχος επηρεάζουν την αντίδραση του σώματος, καθώς και στις 2 περιπτώσεις παράγεται αδρεναλίνη και κορτιζόνη (ορμόνες του στρες). Στη θετική απάντηση, η αδρεναλίνη αυξάνει την ποσότητα αίματος που εκκρίνεται από την καρδιά και διογκώνει τα αιμοφόρα αγγεία. Αυτό είναι καλό για το σώμα, καθώς η αδρεναλίνη επιτρέπει περισσότερη ενέργεια να φτάσει στους μυς και στο μυαλό. Η αύξηση του αίματος και η μείωση της πίεσης στα αιμοφόρα αγγεία έχει σταθερά συνδεθεί με ανώτερες αθλητικές εμφανίσεις σε κάθε σπόρ (από το κρίκετ μέχρι και την εκτέλεση πέναλτι στο ποδόσφαιρο).

Όμως, κατά τη διάρκεια μιας κατάστασης απειλής, η κορτιζόλη αναστέλλει τη θετική επίδραση της αδρεναλίνης, με αποτέλεσμα να στενεύουν τα αιμοφόρα αγγεία, να αυξάνεται η αρτηριακή πίεση, να επιβραδύνονται οι ψυχολογικές αντιδράσεις (όπως κακή λήψη αποφάσεων ) και να ανεβαίνει ο καρδιακός ρυθμός . Εν ολίγοις, μια κατάσταση απειλής κάνει τους ανθρώπους πιο ανήσυχους, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν χειρότερες αποφάσεις και να αποδίδουν χειρότερα

Στους παίκτες του τένις, τα υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης έχουν συσχετιστεί με περισσότερα άστοχα σερβίς και μεγαλύτερα επίπεδα άγχους.

Μηχανισμοί αντιμετώπισης

Οι αρνητικές απαντήσεις στο στρες μπορούν να είναι επιβλαβείς τόσο στη σωματική όσο και στην πνευματική υγεία και μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιακής ασθένειας και κατάθλιψης.

Υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι με τους οποίους οι αθλητές μπορούν να διασφαλίσουν ότι θα αντιδράσουν θετικά υπό πίεση. Οι θετικές αντιδράσεις στο άγχος μπορούν να προωθηθούν ενθαρρύνοντας συναισθήματα εμπιστοσύνης και ελέγχου μέσω της γλώσσας που χρησιμοποιούμε εμείς και άλλοι (όπως προπονητές ή γονείς). Οι ψυχολόγοι μπορούν επίσης να βοηθήσουν τους αθλητές να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τις σωματικές τους συμπεριφορές- όπως να τους βοηθήσουν να ερμηνεύσουν τον υψηλότερο καρδιακό ρυθμό ως ενθουσιασμό, παρά νεύρα.

Οι ψυχολογικές δεξιότητες - όπως η οπτικοποίηση - μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη μείωση των φυσιολογικών μας απαντήσεων σε απειλές. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας ψυχικής εικόνας μιας εποχής που ο αθλητής έπαιξε καλά, ή να φαντασιωθεί τον εαυτό του να τα πηγαίνει καλά στο μέλλον. Αυτό μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία συναισθημάτων εμπιστοσύνης και ελέγχου στο γεγονός που της προκαλεί άγχος.

Γι αυτό το λόγο, στον επαγγελματικό αθλητισμό, οι ψυχολόγοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των ομάδων και ξεχωρίζουν οι αθλητές με την μεγαλύτερη πνευματική δύναμη.