Το παγκόσμιο δυναμικό σε νοσηλευτικό προσωπικό έχει αυξηθεί από τα27,9 εκατομμύρια το 2018 στα 29,8 εκατομμύρια το 2023, ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στη διαθεσιμότητα νοσηλευτών σε διάφορες περιοχές και χώρες, σύμφωνα με την έκθεση State of the World's Nursing 2025, που δημοσιεύθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το Διεθνές Συμβούλιο Νοσηλευτών (ICN) και τους εταίρους τους.
Οι ανισότητες στο παγκόσμιο νοσηλευτικό δυναμικό αφήνουν μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού χωρίς πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας, γεγονός που θα μπορούσε να απειλήσει την πρόοδο προς την καθολική υγειονομική κάλυψη (UHC), την παγκόσμια υγειονομική ασφάλεια και τους αναπτυξιακούς στόχους που σχετίζονται με την υγεία.
Επικαιροποιημένη ανάλυση
Η νέα έκθεση που κυκλοφόρησε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Νοσηλευτών παρέχει μια ολοκληρωμένη και επικαιροποιημένη ανάλυση του νοσηλευτικού εργατικού δυναμικού σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Αξιοποιώντας πληροφορίες από τα 194 κράτη μέλη του ΠΟΥ, τα στοιχεία δείχνουν παγκόσμια πρόοδο στη μείωση της έλλειψης νοσηλευτικού προσωπικού από 6,2 εκατομμύρια το 2020 σε 5,8 εκατομμύρια το 2023, με πρόβλεψη μείωσης στα 4,1 εκατομμύρια μέχρι το 2030. Ωστόσο, η συνολική πρόοδος εξακολουθεί να κρύβει βαθιές περιφερειακές ανισότητες. Συγκεκριμένα, περίπου το 78% των νοσηλευτών παγκοσμίως συγκεντρώνεται σε χώρες που αντιπροσωπεύουν μόλις το 49% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά την αποφοίτηση, την απασχόληση και τη διατήρηση των νοσηλευτών στο σύστημα υγείας και θα πρέπει να αυξήσουν τις εγχώριες επενδύσεις για τη δημιουργία και τη διατήρηση θέσεων εργασίας. Παράλληλα, οι χώρες υψηλού εισοδήματος πρέπει να είναι προετοιμασμένες να διαχειριστούν τα υψηλά επίπεδα νοσηλευτών που συνταξιοδοτούνται και να επανεξετάσουν την εξάρτησή τους από νοσηλευτές που εκπαιδεύονται στο εξωτερικό, ενισχύοντας τις διμερείς συμφωνίες με τις χώρες από τις οποίες προσλαμβάνουν.
«Αυτή η έκθεση περιέχει ενθαρρυντικά νέα, για τα οποία συγχαίρουμε τις χώρες που σημειώνουν πρόοδο», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ Δρ Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους ο οποίος στη συνέχεια προσθέτει και τα εξής: «Ωστόσο, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις ανισότητες που χαρακτηρίζουν το παγκόσμιο νοσηλευτικό τοπίο. Την Παγκόσμια Ημέρα Νοσηλευτών, καλώ τις χώρες και τους εταίρους να χρησιμοποιήσουν την έκθεση αυτή ως οδικό χάρτη, δείχνοντάς μας από πού έχουμε έρθει, πού βρισκόμαστε τώρα και πού πρέπει να πάμε - το συντομότερο δυνατό».
Βασικά ευρήματα
Η έκθεση State of the World's Nursing 2025 (SoWN), η οποία βασίζεται σε δεδομένα που αναφέρθηκαν από 194 χώρες μέσω των Εθνικών Λογαριασμών Εργατικού Δυναμικού Υγείας, δείχνει αύξηση 33% στον αριθμό των χωρών που αναφέρουν δεδομένα από την τελευταία έκδοση του 2020. Επιπλέον, περιλαμβάνει λεπτομερή προφίλ χωρών που είναι πλέον διαθέσιμα για δημόσια πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Η έκθεση αποκαλύπτει πολύπλοκες ανισότητες μεταξύ χωρών, περιφερειών και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών και μεταξύ αυτών. Τα δεδομένα και τα αποδεικτικά στοιχεία προορίζονται να υποστηρίξουν τον διάλογο υπό την ηγεσία των χωρών για την πλαισίωση των ευρημάτων σε πολιτικές και δράσεις.
«Χαιρετίζουμε την έκθεση SoWN 2025 ως ένα σημαντικό ορόσημο για την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά την ενίσχυση και την υποστήριξη του νοσηλευτικού δυναμικού για την επίτευξη των παγκόσμιων στόχων υγείας», δήλωσε η Pam Cipriano, πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου Νοσηλευτών και επισημαίνει επιπλέον πως «η έκθεση αποκαλύπτει σαφώς τις ανισότητες που συγκρατούν το νοσηλευτικό επάγγελμα και λειτουργούν ως εμπόδιο στην επίτευξη της καθολικής υγειονομικής κάλυψης (UHC). Η επίτευξη της UHC εξαρτάται από την πραγματική αναγνώριση της αξίας των νοσηλευτών και από την αξιοποίηση της δύναμης και της επιρροής των νοσηλευτών ώστε να δράσουν ως καταλύτες θετικών αλλαγών στα συστήματα υγείας μας».
Φύλο και ισότητα
Το φύλο και η ισότητα παραμένουν κεντρικές ανησυχίες στο νοσηλευτικό δυναμικό. Οι γυναίκες εξακολουθούν να κυριαρχούν στο επάγγελμα, καθώς αποτελούν το 85% του παγκόσμιου νοσηλευτικού εργατικού δυναμικού.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι 1 στους 7 νοσηλευτές παγκοσμίως - και το 23% στις χώρες υψηλού εισοδήματος - έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό, γεγονός που αναδεικνύει την εξάρτηση από τη διεθνή μετανάστευση. Αντίθετα, το ποσοστό είναι σημαντικά χαμηλότερο στις χώρες ανώτερου μεσαίου εισοδήματος (8%), στις χώρες κατώτερου μεσαίου εισοδήματος (1%) και στις χώρες χαμηλού εισοδήματος (3%).
Οι χώρες χαμηλού εισοδήματος αυξάνουν τον αριθμό των πτυχιούχων νοσηλευτών με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι οι χώρες υψηλού εισοδήματος. Σε πολλές χώρες, τα σκληρά κερδισμένα κέρδη στο ποσοστό αποφοίτησης των νοσηλευτών δεν οδηγούν σε βελτιωμένες πυκνότητες λόγω του ταχύτερου ρυθμού αύξησης του πληθυσμού και των χαμηλότερων ευκαιριών απασχόλησης. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, οι χώρες θα πρέπει να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας για να διασφαλίσουν την πρόσληψη και την ένταξη των αποφοίτων στο σύστημα υγείας και να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας.
Δημογραφικά στοιχεία και συνταξιοδοτήσεις
Τα ηλικιακά δημογραφικά στοιχεία και οι τάσεις συνταξιοδότησης αποκαλύπτουν μια μικτή εικόνα. Το παγκόσμιο νοσηλευτικό δυναμικό είναι σχετικά νέο: το 33% των νοσηλευτών είναι ηλικίας κάτω των 35 ετών, σε σύγκριση με το 19% που αναμένεται να συνταξιοδοτηθεί τα επόμενα 10 χρόνια. Ωστόσο, σε 20 χώρες -κυρίως υψηλού εισοδήματος- οι συνταξιοδοτήσεις αναμένεται να ξεπεράσουν τους νεοεισερχόμενους, προκαλώντας ανησυχίες για ελλείψεις νοσηλευτών και για λιγότερους έμπειρους νοσηλευτές που θα καθοδηγούν τους νέους νοσηλευτές.
Περίπου τα δύο τρίτα (62%) των χωρών ανέφεραν την ύπαρξη ρόλων νοσηλευτών προηγμένης πρακτικής - γεγονός που σηματοδοτεί σημαντική πρόοδο από το 2020 (όπου μόνο το 53% ανέφερε ρόλους νοσηλευτών προηγμένης πρακτικής). Αυτού του είδους οι νοσηλευτές έχει αποδειχθεί ότι διευρύνουν την πρόσβαση και την ποιότητα της περίθαλψης σε πολλά διαφορετικά περιβάλλοντα.
Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης τις βελτιώσεις στην ηγεσία της νοσηλευτικής: το 82% των χωρών ανέφερε ότι διαθέτει ανώτερο κυβερνητικό αξιωματούχο νοσηλευτικής για τη διαχείριση του νοσηλευτικού δυναμικού. Ωστόσο, οι ευκαιρίες ανάπτυξης της ηγεσίας παραμένουν άνισες. Ενώ το 66% των χωρών αναφέρει ότι έχει τέτοιες πρωτοβουλίες, μόνο το 25% των χωρών με χαμηλό εισόδημα προσφέρει δομημένη ανάπτυξη ηγεσίας.
Η ψυχική υγεία και η ευημερία του εργατικού δυναμικού παραμένουν τομείς προβληματισμού. Μόνο το 42% των χωρών που απάντησαν διαθέτουν διατάξεις για την υποστήριξη της ψυχικής υγείας των νοσηλευτών, παρά τον αυξημένο φόρτο εργασίας και το τραύμα που βίωσαν κατά τη διάρκεια και μετά την πανδημία COVID-19. Η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος είναι απαραίτητη για τη διατήρηση εξειδικευμένων επαγγελματιών και τη διασφάλιση της ποιότητας της περίθαλψης.
Προτεραιότητες πολιτικής για την περίοδο 2026-2030
Η έκθεση προτείνει τς μελλοντικές προτεραιότητες πολιτικής, καλώντας τις χώρες να:
- επεκτείνουν και να κατανείμουν ισότιμα τις θέσεις εργασίας νοσηλευτών, ιδίως σε υποβαθμισμένες περιοχές,
- ενισχύσουν τα εγχώρια εκπαιδευτικά συστήματα και να ευθυγραμμίσουν τα προσόντα με τους καθορισμένους ρόλους,
- βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας, τη μισθολογική ισότητα και την υποστήριξη της ψυχικής ευεξίας,
- αναπτύξουν περαιτέρω τη νοσηλευτική ρύθμιση και τους ρόλους της προηγμένης πρακτικής νοσηλευτικής,
- προωθήσουν την ισότητα των φύλων και να προστατεύσουν τους νοσηλευτές που εργάζονται σε εύθραυστα, επηρεαζόμενα από συγκρούσεις περιβάλλοντα,
- αξιοποιήσουν τις ψηφιακές τεχνολογίες ώστε να προετοιμαστούν οι υπηρετούντες νοσηλευτές για τη φροντίδα που ανταποκρίνεται στο κλίμα- και
- προωθήσει τη νοσηλευτική ηγεσία και να διασφαλίσει ότι οι ευκαιρίες ανάπτυξης ηγεσίας είναι δίκαιες.
Τα στοιχεία της έκθεσης παρέχουν ώθηση για τη συνεχή ευθυγράμμιση με τις πολιτικές προτεραιότητες των Παγκόσμιων Στρατηγικών Κατευθύνσεων του ΠΟΥ για τη Νοσηλευτική και Μαιευτική 2021-2025 και τις δράσεις που συνιστώνται στο ψήφισμα που υποβλήθηκε στην 78η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας: Επιτάχυνση της δράσης για το εργατικό δυναμικό στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης έως το 2030.
