Σε εκτενές κείμενο της Δρ. O’ Brien που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του ΠΟΥ τονίζεται αρχικά ότι «ο αγώνας κατά της παραπληροφόρησης βρίσκεται στην καρδιά της εμπιστοσύνης στη δημόσια υγεία», επιχειρώντας να απαντήσει στα όσα ακούγονται για τα εμβόλια ακόμα και από επίσημα χείλη όπως ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
«Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Ενώ οι καλύτερες εκτιμήσεις δείχνουν ότι τα εμβόλια έχουν σώσει περισσότερες από 150 εκατομμύρια ζωές τα τελευταία 50 χρόνια, η δυνατότητα να συνεχίσουν να έχουν τέτοιον αντίκτυπο τις επόμενες δεκαετίες απειλείται όλο και περισσότερο από έναν άλλο τύπο «μετάδοσης»: την παραπληροφόρηση. Η παραπληροφόρηση και η παραπληγία εξαπλώνονται ταχύτερα και μακρύτερα από την αλήθεια. Οι συνέπειες τους περιλαμβάνουν την ανατροπή πολύχρονων κεκτημένων στην εμβολιαστική κάλυψη και στον έλεγχο ασθενειών», αναφέρει το υψηλόβαθμο στέλεχος του ΠΟΥ.
«Τα ισχυρότερα εργαλεία»
Στη συνέχεια η Δρ. O’ Brien επισημαίνει πως «τα εμβόλια υπήρξαν για δεκαετίες ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία για την προάσπιση της δημόσιας υγείας. Είναι ίσως η πιο αποδοτική από πλευράς κόστους δημόσια παρέμβαση. Σώζουν περισσότερες από πέντε ζωές κάθε λεπτό, προφυλάσσουν από σοβαρές ασθένειες και αναπηρίες, μειώνουν την πίεση στα συστήματα υγείας, προστατεύουν οικογένειες από την ακραία φτώχεια και συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη. Χάρη στις παγκόσμιες προσπάθειες εμβολιασμού, πάνω από 18 εκατομμύρια άνθρωποι που διαφορετικά θα είχαν παραλύσει από πολιομυελίτιδα περπατούν σήμερα, πάνω από 90 εκατομμύρια παιδιά που θα είχαν πεθάνει από ιλαρά είναι ζωντανά, και πάνω από ένα εκατομμύριο θάνατοι από καρκίνο τραχήλου μήτρας έχουν ήδη αποτραπεί. Δεκάδες εκατομμύρια άλλοι που θα είχαν υποφέρει από βαριές ασθένειες, όπως μηνιγγίτιδα, πνευμονία, κοκίτη, συγγενή ερυθρά, διάρροια από ροταϊό, διφθερίτιδα, τέτανο, ηπατίτιδα Β, δεν γνώρισαν ποτέ αυτές τις καταστάσεις. Κι όμως, κινδυνεύουμε να χάσουμε δεκαετίες προόδου -όχι επειδή λείπουν τα ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια, ούτε λόγω έλλειψης καινοτομίας ή δέσμευσης, αλλά εξαιτίας της παραπληροφόρησης».
«Πραγματικές και τραγικές οι συνέπειες»
Η παιδίατρος με ειδίκευση στις λοιμώδεις νόσους και επιδημιολόγος, με μακρά πορεία στον τομέα των εμβολίων και της δημόσιας υγείας τονίζει τα εξής: «Οι συνέπειες της παραπληροφόρησης για τα εμβόλια δεν είναι υποθετικές -είναι πραγματικές και τραγικές. Υπήρξαν πρόσφατα περιστατικά υγιών παιδιών που πέθαναν από ιλαρά ή από επιπλοκές της που εμφανίζονται χρόνια μετά. Σε χώρες με παραδοσιακά υψηλή κάλυψη, τα ποσοστά παιδικού εμβολιασμού πέφτουν σε επίπεδα που δεν είχαν καταγραφεί εδώ και δεκαετίες. Αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για την ιλαρά, όπου το όριο ανοσίας αγέλης (95%) δεν επιτυγχάνεται πλέον. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση κρουσμάτων και θανάτων, ακόμη και σε πλούσιες χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, το Ηνωμένο Βασίλειο και κράτη της Ευρώπης».
Το 2024, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ΠΟΥ-UNICEF, 14,5 εκατομμύρια βρέφη δεν έλαβαν ούτε μία δόση από τα βασικά εμβόλια. Πρόκειται για τα λεγόμενα παιδιά «μηδενικής δόσης» — πολλά από τα οποία ζουν σε ευάλωτες περιοχές, όπου η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη είναι περιορισμένη και η παραπληροφόρηση αποτελεί πρόσθετη απειλή.
Οι τακτικές της αντιεμβολιαστικής προπαγάνδας είναι γνωστές: συνομωσιολογίες που παρουσιάζουν κυβερνήσεις, επιστήμονες ή φαρμακευτικές ως διεφθαρμένους· «ειδικούς» που αμφισβητούν τη νομιμότητα της επιστήμης· αποσπασματική χρήση ερευνών, παραπλανητική παρουσίαση δεδομένων ασφάλειας, και αβάσιμες απαιτήσεις για 100% αποτελεσματικότητα χωρίς κανένα κίνδυνο. Αυτά εργαλειοποιούνται με στόχο τη δημιουργία φόβου και αμφιβολίας, ιδιαίτερα μεταξύ γονέων.
Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα δεν είναι η άγνοια αλλά η επιρροή. Επώνυμοι «παράγοντες επιρροής» συνεχίζουν να διαδίδουν αποδεδειγμένα ψευδείς ισχυρισμούς, όπως ότι το MMR προκαλεί αυτισμό».
Ο ρόλος του SAGE και της επιστήμης
Η Δρ. O’ Brien εξηγεί τον ρόλο της Στρατηγικής Συμβουλευτικής Ομάδας Ειδικών (SAGE) του ΠΟΥ. Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι «διασφαλίζει ότι οι πολιτικές εμβολιασμού βασίζονται στα καλύτερα διαθέσιμα δεδομένα. Χρησιμοποιεί το μοντέλο Evidence to Recommendations (ETR), που συνδυάζει δεδομένα για αποτελεσματικότητα, ασφάλεια, κόστος, επιβάρυνση ασθενειών, αποδοχή και εφικτότητα.
Στη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου, το SAGE θα εκδώσει κατευθύνσεις για:
- εμβολιασμούς σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης,
- νέες εισαγωγές εμβολίων,
- την αντιμετώπιση παιδιών «μηδενικής δόσης» και ανισοτήτων,
- την παρακολούθηση ανεπιθύμητων ενεργειών και την ενίσχυση συστημάτων ασφάλειας εμβολίων.
Η δουλειά του SAGE είναι κρίσιμη, όχι μόνο για να καθοδηγεί τις κυβερνήσεις, αλλά και για να ενισχύει την εμπιστοσύνη του κοινού στην επιστήμη και στους θεσμούς».
Η απάντηση στις προκλήσεις
Τέλος αναφερόμενη στις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν θέτει στο επίκεντρο την ακρόαση των ανησυχιών των οικογενειών. «Χρειάζεται ενεργή αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στην πηγή, συνεργασία με κοινωνικούς επιστήμονες για κατανόηση της διστακτικότητας, και απόλυτη διαφάνεια, ειδικά σε περιόδους αβεβαιότητας.
Πρέπει να στηριχθούν όλοι οι φορείς που μεταδίδουν σωστές πληροφορίες: επαγγελματίες υγείας, τοπικοί υποστηρικτές, δάσκαλοι, δημοσιογράφοι, νέοι ηγέτες.
Η συλλογική μας ευθύνη είναι ξεκάθαρη: να προστατεύσουμε τις αποφάσεις που βασίζονται σε στοιχεία, όσο προστατεύουμε και ζωές. Η αποκατάσταση και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης -μια συζήτηση, μια πολιτική, μια αλήθεια τη φορά- είναι η καρδιά των προκλήσεων που έχουμε μπροστά μας», καταλήγει η Δρ. O’ Brien.
