Ένα σημαντικό "όπλο" στη διαχείριση δύο σοβαρών ρευματικών νοσημάτων, την ψωριασική αρθρίτιδα και την αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, θα μπορούν να έχουν στη διάθεση τους γιατροί και ασθενείς. Ο λόγος για το upadacitinib (15 mg) της AbbVie, το οποιο έλαβε πράσινο φως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για αυτές τις δύο ενδείξεις. Ωστόσο, ζητούμενο παραμένει πότε θα έχουν πρόσβαση στη θεραπεία οι ασθενείς στη χώρα μας, καθώς συνεχίζουν να υφίστανται σημαντικές καθυστερήσεις, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται τον τελευταίο χρόνο, για επιτάχυνση των διαδικασιών αξιολόγησης και διαπραγμάτευσης τους.
Το φάρμακο, αποτελεί τον πρώτο από του στόματος, άπαξ ημερησίως χορηγούμενο, εκλεκτικό και αναστρέψιμο αναστολέα JAK (κινάση Janus) που είναι εγκεκριμένος για τρεις ενδείξεις για τη θεραπεία ρευματικών παθήσεων ενηλίκων στην Ευρωπαϊκή Ένωση: ρευματοειδή αρθρίτιδα, ψωριασική αρθρίτιδα και αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα.
Εκτιμάται όμως ότι θα χρειαστεί ένα με ενάμιση χρόνο για να φθάσει στους ασθενείς στην Ελλάδα, λόγω των δυσκολιών που συνεχίζουν να προκύπτουν στην αξιολόγηση και διαπραγμάτευση νέων θεραπειών.
Ψωριασική Αρθρίτιδα και Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα
Η ψωριασική αρθρίτιδα και η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα αποτελούν εξουθενωτικές παθήσεις που ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρό πόνο, περιορισμένη κινητικότητα και μόνιμη δομική βλάβη. Παρ’ όλο που έχουν σημειωθεί θεραπευτικές εξελίξεις, πολλοί άνθρωποι με αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα και ψωριασική αρθρίτιδα συχνά δεν πετυχαίνουν τους θεραπευτικούς τους στόχους.
Η ψωριασική αρθρίτιδα είναι μία ετερογενής, συστηματική φλεγμονώδης πάθηση με κύριες εκδηλώσεις σε πολλές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των αρθρώσεων και του δέρματος. Στην ψωριασική αρθρίτιδα, το ανοσοποιητικό σύστημα προκαλεί την εκδήλωση φλεγμονής που είναι δυνατό να οδηγήσει σε δερματικές βλάβες που σχετίζονται με την ψωρίαση, πόνο, κόπωση και δυσκαμψία στις αρθρώσεις.
Η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα είναι μία χρόνια, φλεγμονώδης μυοσκελετική νόσος που επηρεάζει κυρίως την σπονδυλική στήλη και χαρακτηρίζεται από εξουθενωτικά συμπτώματα μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται πόνος, περιορισμένη κινητικότητα, δομική βλάβη.
Ευρωπαϊκό «πράσινο φως»
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το upadacitinib (15 mg) της AbbVie, έναν από του στόματος, άπαξ ημερησίως χορηγούμενο, εκλεκτικό και αναστρέψιμο αναστολέα JAK (κινάση Janus) για τη θεραπεία ενηλίκων με ενεργή ψωριασική αρθρίτιδα και ενεργή αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα. Η έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βασίζεται σε δεδομένα από τρεις πιλοτικές κλινικές μελέτες, SELECT-PsA 1, SELECT-PsA 2 και SELECT-AXIS 1, που καταδεικνύουν την αποτελεσματικότητα του upadacitinib σε πολλές παραμέτρους ενεργότητας της νόσου.
Μεταξύ των τομέων που εξετάστηκαν είναι η συνολική εκτίμηση ενεργότητας νόσου από τον ασθενή, πόνος, λειτουργικότητα και φλεγμονή.
«Η ψωριασική αρθρίτιδα και η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε πολλές πτυχές της ζωής των ατόμων που ζουν με αυτές τις παθήσεις», δήλωσε ο Tom Hudson, MD, Senior VP, R&D, chief scientific officer της AbbVie.
«Είμαστε περήφανοι που προσφέρουμε το upadacitinib ως μια νέα θεραπευτική επιλογή σε ασθενείς με ψωριασική αρθρίτιδα και ως μια πρώτη στην κατηγορία της θεραπευτική επιλογή σε όσους ζουν με αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα. Οι συγκεκριμένες εγκρίσεις αποτελούν σημαντικό ορόσημο στην πορεία της δέσμευσής μας για την ανάπτυξη ενός χαρτοφυλακίου λύσεων, οι οποίες προάγουν τα πρότυπα φροντίδας για τα άτομα που ζουν με ρευματικές παθήσεις».
«Η ψωριασική αρθρίτιδα και η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα είναι πολύπλευρες παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν σοβαρό πόνο, περιορισμένη κινητικότητα και μόνιμη δομική βλάβη», δήλωσε ο Iain McInnes, Καθηγητής Ιατρικής και Καθηγητής Ρευματολογίας Versus Arthritis στο Πανεπιστήμιο του Glasgow στο Ηνωμένο Βασίλειο.
«Σε κλινικές μελέτες, το upadacitinib κατέδειξε βελτίωση σε πολλές εκδηλώσεις των συγκεκριμένων παθήσεων. Οι εγκρίσεις του upadacitinib για τη θεραπεία της ψωριασικής αρθρίτιδας και της αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδας προσφέρουν στους ιατρούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση μια σημαντική νέα θεραπευτική επιλογή και στους ασθενείς τους μια νέα ευκαιρία, ώστε να πετύχουν ουσιαστική ανακούφιση από τα εξουθενωτικά συμπτώματά τους».
Και στις δύο κλινικές μελέτες Φάσης 3, SELECT-PsA 1 και SELECT-PsA 2, το upadacitinib πέτυχε το πρωτεύον καταληκτικό σημείο της ανταπόκρισης ACR20 τη 12η εβδομάδα έναντι εικονικού φαρμάκου σε ενήλικες με ενεργή ψωριασική αρθρίτιδα οι οποίοι παρουσίαζαν ανεπαρκή ανταπόκριση σε μη βιολογικά τροποποιητικά της νόσου αντιρευματικά φάρμακα (DMARD) ή βιολογικά τροποποιητικά της νόσου αντιρευματικά φάρμακα (DMARD), αντίστοιχα.upadacitinib πέτυχε επίσης μη κατωτερότητα έναντι του adalimumab (40 mg, κάθε δεύτερη εβδομάδα) όσον αφορά στην επίτευξη ανταπόκρισης ACR 20 τη 12η εβδομάδα, με τα δύο φάρμακα να είναι στα ίδια περίπου επίπεδα σε αυτό το δείκτη.
Οι ασθενείς που έλαβαν upadacitinib παρουσίασαν μεγαλύτερη βελτίωση στη σωματική λειτουργικότητα (όπως μετρήθηκε βάσει του δείκτη HAQ-DI [ερωτηματολόγιο αξιολόγησης υγείας-δείκτης αναπηρίας] τη 12η εβδομάδα) και στα συμπτώματα τού δέρματος (όπως μετρήθηκε βάσει επίτευξης PASI-75 τη 16η εβδομάδα)
Πρόκειται για ασθενείς με ψωρίαση με προσβεβλημένη επιφάνεια σώματος (BSA) ≥ 3% κατά την έναρξη της μελέτης. Ακόμη, ένα μεγαλύτερο ποσοστό πέτυχε ελάχιστη ενεργότητα της νόσου (MDA) σε σύγκριση με τους ασθενείς που έλαβαν εικονικό φάρμακο την 24η εβδομάδα.
Επιπλέον, το upadacitinib πέτυχε το πρωτεύον καταληκτικό σημείο της ανταπόκρισης ASAS 40 (κριτήρια ανταπόκρισης της Διεθνούς Εταιρείας για την Αξιολόγηση της Σπονδυλαρθρίτιδας) τη 14η εβδομάδα έναντι του εικονικού φαρμάκου στη μελέτη SELECT-AXIS 1, μία μελέτη Φάσης 2/3 σε ενήλικες ασθενείς με αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα οι οποίοι δεν είχαν λάβει προηγουμένως βιολογικά τροποποιητικά της νόσου αντιρευματικά φάρμακα (DMARD) και παρουσίαζαν ανεπαρκή ανταπόκριση ή δυσανεξία σε μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDs).
Επίσης, το upadacitinib πέτυχε στατιστική σημαντικότητα σε αρκετά, προσαρμοσμένα για πολλαπλότητα, κύρια δευτερεύοντα καταληκτικά σημεία έναντι του εικονικού φαρμάκου, στα οποία περιλαμβάνονται η μερική ύφεση κατά ASAS (Διεθνής Εταιρεία για την Αξιολόγηση της Σπονδυλαρθρίτιδας) τη 14η εβδομάδα και η βελτίωση κατά 50% στον Δείκτη Ενεργότητας Νόσου Αγκυλοποιητικής Σπονδυλίτιδας (BASDAI 50) τη 14η εβδομάδα.
Ασφάλεια και ανεπιθύμητες ενέργειες
Τα αποτελέσματα ασφάλειας από τις μελέτες SELECT-PsA 1, SELECT-PsA 2 και SELECT-AXIS 1 έχουν ήδη ανακοινωθεί και ήταν αντίστοιχα με εκείνα που παρατηρήθηκαν στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, χωρίς να εντοπιστούν νέοι σημαντικοί κίνδυνοι ασφάλειας.Ενοποιημένα δεδομένα ασφάλειας για τις μελέτες SELECT-PsA 1 και SELECT-PsA 2 έως την 24η εβδομάδα δείχνουν ότι παρουσιάστηκαν Σοβαρές Ανεπιθύμητες Ενέργειες στο 4,1% των ασθενών στην ομάδα θεραπείας με upadacitinib 15 mg σε σύγκριση με 3,7% στην ομάδα θεραπείας με adalimumab και 2,7% στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου.
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρθηκαν με upadacitinib 15 mg ήταν λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, ρινοφαρυγγίτιδα, αυξημένα επίπεδα κρεατινικής φωσφοκινάσης αίματος (CPK), αυξημένα επίπεδα αλανινικής τρανσαμινάσης (ALT) και αυξημένα επίπεδα ασπαρτικής τρανσαμινάσης (AST).
Στη μελέτη SELECT-AXIS 1, αναφέρθηκαν «Σοβαρές Ανεπιθύμητες Ενέργειες» στο 1% των ασθενών τόσο στην ομάδα θεραπείας με upadacitinib 15 mg όσο και στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρθηκαν με το upadacitinib 15 mg ήταν αυξημένα επίπεδα κρεατινικής φωσφοκινάσης αίματος (CPK), διάρροια, ρινοφαρυγγίτιδα, πονοκέφαλος και ναυτία.
Η Άδεια Κυκλοφορίας σημαίνει ότι το upadacitinib είναι εγκεκριμένο σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και στην Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία. Το upadacitinib είναι ήδη εγκεκριμένο για τη θεραπεία ενηλίκων με μέτρια έως σοβαρή ενεργή ρευματοειδή αρθρίτιδα.
