Η παρατήρηση αρκετών επιστημονικών ομάδων ότι ο επιπολασμός της κατάθλιψης είναι σταθερά υψηλότερος σε άτομα που πάσχουν από άσθμα αλλά και το ότι η αλλεργική ρινίτιδα έχει επίσης συσχετιστεί με αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης κατάθλιψης ή αγχώδους διαταραχής, οδήγησε στην αναζήτηση κοινών παραμέτρων μεταξύ των τριών νοσημάτων. Και ο κοινός παρονομαστής που προέκυψε δεν ήταν άλλος από την χρόνια φλεγμονή.

Κλειδί στην διερεύνηση της πιθανής σχέσης ανάμεσα τους, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η φλεγμονή, όπως μετράται από την αύξηση στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τις κυτοκίνες και άλλους βιοδείκτες, επηρεάζει τη νευρική σηματοδότηση.

Μια εξελικτική «ασυμφωνία»

Μια γραμμή έρευνας που εμπλέκει τη φλεγμονή στην κατάθλιψη, το χρόνιο πρόβλημα των αεραγωγών και τις αλλεργίες, περιλαμβάνει το μικροβίωμα και πώς αυτό έχει επηρεαστεί από τον σύγχρονο τρόπο ζωής.

«Υπάρχει ουσιαστικά μια εξελικτική αναντιστοιχία στον σύγχρονο κόσμο», εξηγεί ο Charles Raison, MD, καθηγητής ψυχιατρικής και ανθρώπινης οικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin – Madison. «Κάναμε τον κόσμο τόσο καθαρό που στερούμε στους εαυτούς μας - ειδικά στην πρώιμη ζωή, όταν τείνουν να αναπτύσσονται αλλεργίες και άσθμα - την επαφή με μικροοργανισμούς που εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα να μην ενεργοποιείται με ερεθίσματα που δεν χρειάζεται».

Σε μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας που δημοσιεύθηκε το 2013 σχετικά με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού, ο Δρ Raison και οι συνεργάτες του κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπολογισμένη έκθεση σε ορισμένους μικροοργανισμούς και τα αντιγόνα τους θα μπορούσε να προσφέρει τόσο προληπτική όσο και θεραπευτική παρέμβαση στην κατάθλιψη.

«Η τρέχουσα πρόκλησή μας είναι να προσδιορίσουμε ποιοι από όσους αντιμετωπίζουν αλλεργίες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης και γιατί», επισημαίνει ο Christopher Lowry, PhD, συν-συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο Boulder του Κολοράντο.

«Παλιοί φίλοι»

Η επιστημονική συνεργασία των Raison και Lowry ακολουθεί το έργο «Old Friends» του Graham Rook, επίτιμου καθηγητή ιατρικής μικροβιολογίας στο University College του Λονδίνου.

«Η συσχέτιση μεταξύ αλλεργιών και κατάθλιψης είναι ενσωματωμένη στην υπόθεση των «Παλιών Φίλων» ή της Βιοποικιλότητας, η οποία υποστηρίζει ότι η μειωμένη έκθεση σε διαφορετικά μικροβιακά περιβάλλοντα, που είναι χαρακτηριστικό του σύγχρονου αστικού τρόπου ζωής, αυξάνει τον κίνδυνο αλλεργιών, αγχωδών διαταραχών και κατάθλιψης», λέει ο Δρ Lowry.

Καθώς οι μικροοργανισμοί του εντέρου είναι ένας από τους κύριους τύπους μικροβιακών «παλιών φίλων» που μπορούν να προκαλέσουν αντιφλεγμονώδεις και ανοσορυθμιστικές αποκρίσεις, όσοι δεν έχουν ποικιλία μικροβιακής έκθεσης πιστεύεται ότι διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για κάποια φλεγμονώδη νόσο, λένε οι ειδικοί.

Η σημασία του περιβάλλοντος

Ο Δρ Lowry εξηγεί ότι στην έρευνα τους η οποία δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academies of Science φάνηκε πως η ανοσολογική ανταπόκριση αυτού του τύπου είναι μεγαλύτερη σε άτομα που μεγαλώνουν σε αστικό περιβάλλον χωρίς καθημερινή έκθεση σε κατοικίδια, σε σχέση με άτομα που μεγαλώνουν σε φάρμα και έχουν καθημερινή έκθεση σε ζώα.

Άλλες κατηγορίες μικροβιακών «φίλων», σύμφωνα με τον Lowry, είναι περιβαλλοντικά σαπρόφυτα που βρίσκονται στο έδαφος και τη λάσπη άλλα και κάποιες λεγόμενες «παλιές λοιμώξεις», όπως ο ιός της ηπατίτιδας Α ή η σαλμονέλα.

Τα τελευταία 40 χρόνια, τα ποσοστά περιστατικών άσθματος στις ΗΠΑ έχουν διπλασιαστεί σύμφωνα με ομοσπονδιακά στοιχεία ενώ το ένα τρίτο του πληθυσμού έχουν κάποια αλλεργία. Τα ποσοστά κατάθλιψης είναι επίσης στο υψηλότερο επίπεδο, καθώς το 2023 έρευνα είχε διαπιστώσει ότι το 29% των ενηλίκων είχε διαγνωσθεί με κατάθλιψη σε κάποια φάση της ζωής τους.

Το πείραμα της Φινλανδίας

Η θεωρία των «Παλιών Φίλων» δοκιμάστηκε στη Φινλανδία για μια δεκαετία, μεταξύ 2008 και 2018, όταν μια πρωτοβουλία για την υγεία του πληθυσμού με αύξηση της έκθεσης σε διαφορετικά μικροβιακά περιβάλλοντα, οδήγησε σε μείωση των νοσηλειών για άσθμα κατά το ήμισυ σε εθνικό επίπεδο άλλα και στην καταγραφή 50% λιγότερων τροφικών αλλεργιών σε σχολεία και παιδικούς σταθμούς της χώρας.
Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν το 2021 στο The Journal of Allergy and Clinical Immunology. Τα ποσοστά κατάθλιψης για αυτήν τη χρονική περίοδο στη Φινλανδία δεν είναι προς το παρόν διαθέσιμα.

Τώρα, ο Δρ Lowry μελετά εάν ο μικροοργανισμός Mycobacterium vaccae ATCC 15483, ο οποίος έχει αποδειχθεί ότι διαθέτει αντιφλεγμονώδεις, ανοσορυθμιστικές και ανθεκτικές στο στρες ιδιότητες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προστασία των ανθρώπων από τις επιπτώσεις της χρόνιας φλεγμονής.
Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε νωρίτερα φέτος στο Brain, Behavior and Immunity, ο Lowry και οι συνεργάτες του αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι αυτό το βακτήριο μείωσε τους βιοδείκτες της νευροφλεγμονής και της συμπεριφοράς που προσομοιάζει με άγχος σε εξεταζόμενα ζώα. Επιπλέον επηρέασε προς τα κάτω αρκετούς δείκτες παχυσαρκίας, όπως τις συγκεντρώσεις λεπτίνης στο πλάσμα και τον λιπώδη ιστό.

«Ελπίζουμε να διεξάγουμε κλινικές δοκιμές για τα επόμενα 2-5 χρόνια ώστε να προσδιορίσουμε εάν η θεραπεία με μυκοβακτήρια μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή και να προωθήσει ανθεκτικότητα στο στρες και στους ανθρώπους», λέει ο Δρ Lowry.

Η φλεγμονή είναι αμφίδρομη

Εάν η κατάθλιψη στο άσθμα και τις αλλεργίες είναι τουλάχιστον εν μέρει βιολογική τότε υπάρχουν συνέπειες για την κλινική πρακτική, σύμφωνα με την Melissa Rosenkranz, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin - Madison. Ο τομέας της είναι η ψυχονευροανοσολογία, η οποία επικεντρώνεται στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του νου, του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού συστήματος.

«Η πρώτη εκτίμηση των γιατρών είναι συνήθως ότι οι ασθενείς τους έχουν κατάθλιψη επειδή είναι δύσκολο να αντιμετωπίζουν μια χρόνια ασθένεια», επισημαίνει η Δρ Rosenkranz και προσθέτει: «Αν όμως καταλάβουμε ότι υπάρχει μια βιολογία που διέπει την κατάσταση, ότι δηλαδή η ανοσολογική απορρύθμιση που προκαλεί τη νόσο συμβάλλει επίσης στην κατάθλιψη, τότε είναι δυνατόν να θεραπεύσουμε και τα δύο ταυτόχρονα».

Το αν η φλεγμονή είναι ο μηχανισμός δράσης ή ένα σύμπτωμα τόσο στο άσθμα όσο και στην κατάθλιψη είναι κάτι που έχει μελετήσει η ίδια και οι συνεργάτες της. «Πηγαίνει και προς τις δύο κατευθύνσεις», σχολιάζει χαρακτηριστικά.

Συγκεκριμένα, η Rosenkranz και η ομάδα της ανακάλυψαν ότι το δίκτυο εξέχουσας σημασίας του εγκεφάλου - το μέρος που δίνει προτεραιότητα ποια ερεθίσματα, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά του σώματος, απαιτούν περισσότερο την προσοχή του εγκεφάλου - ανταποκρίθηκε διαφορετικά στις συναισθηματικές πληροφορίες όταν το ανοσοποιητικό σύστημα ήταν ενεργοποιημένο. Ταυτόχρονα, όσο περισσότερο το συγκεκριμένο μέρος του εγκεφάλου εμπλεκόταν σε κατάσταση ψυχολογικού στρες, τόσο περισσότερο ενεργοποιούνταν η φλεγμονώδης απόκριση στον αεραγωγό, ακόμη και χωρίς έκθεση σε παράγοντες που προκαλούν αλλεργίες.

«Τα αποτελέσματά μας εντοπίζουν μια συγκεκριμένη οδό που συνδέει τη φλεγμονή των αεραγωγών που σχετίζεται με το άσθμα, με τη νευρική λειτουργία που σχετίζεται με τα συναισθήματα», σημειώνει στο The Journal of Allergy and Clinical Immunology.

Η τελευταία μελέτη της Rosenkranz σχετίζεται με το πώς μια έξαρση άσθματος μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή στον εγκέφαλο και αν αυτές οι αλλαγές θα μπορούσαν να δημιουργήσουν το έδαφος για ανάπτυξη άνοιας. «Είναι πιθανό η κατάθλιψη να βρίσκεται στην ίδια τροχιά με την άνοια», λέει.

Καθώς η διερεύνηση αυτού του πεδίου είναι σε εξέλιξη κατά την Rosenkranz, προς το παρόν οι γιατροί θα πρέπει να αξιολογούν τη συναισθηματική ευεξία των ασθενών τους και να συνεργάζονται στενά με επαγγελματίες ψυχικής υγείας για να αντιμετωπίσουν καλύτερα τα ψυχικά τους συμπτώματα.

Πρέπει να καταλάβουν ότι η κατάθλιψη σε ασθενείς με άσθμα ή αλλεργία μπορεί να είναι σύμπτωμα και όχι αντίδραση στη διάγνωσή τους, καταλήγει.

Πηγή: Medscape.com