Σύμφωνα με νέα έα ευρήματα του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος ESPAD η κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα μειώνονται διαχρονικά στους 16χρονους σε όλη την Ευρώπη αλλά ανησυχία υπάρχει για την υπερβολική χρήση κάνναβης και την εμφάνιση νέων εξαρτητικών συμπεριφορών.

Ελλάδα: Μείωση στο αλκοόλ και το κάπνισμα τσιγάρου στους έφηβους-μαθητές

Στην Ελλάδα, η πρόσβαση στο αλκοόλ θεωρείται «εύκολη» μεταξύ των 16χρονων κι η κατανάλωσή του διαδεδομένη. Ωστόσο, στους δείκτες προβληματικής κατανάλωσης, η χώρα μας βρίσκεται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 35 χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα. Συγκεκριμένα, υψηλότερο ποσοστό 16χρονων στην Ελλάδα θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση στο αλκοόλ (91%, έναντι 78%,) και σε υψηλότερο ποσοστό έχουν ήδη καταναλώσει (89% έναντι 79%) ή κατανάλωσαν πολύ πρόσφατα αλκοόλ (62% έναντι 47%), αλλά στην «υπερβολική» κατανάλωση (αφορά τη -σε μία περίσταση- κατανάλωση τουλάχιστον 5 αλκοολούχων ποτών, 32% έναντι 34%,) και την πολύ πρόσφατη μέθη (10% έναντι 13%,) τα ποσοστά στη χώρα μας βρίσκονται κοντά αλλά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Όπως και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έτσι και στην Ελλάδα οι δείκτες για την κατανάλωση αλκοόλ από τους 16χρονους βελτιώνονται διαχρονικά. Συγκεκριμένα, η πολύ πρόσφατη κατανάλωση αλκοόλ μειώνεται σταθερά σε όλη τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας, ενώ και η «υπερβολική» κατανάλωση, μετά από συνεχείς αυξήσεις έως και το 2011, άρχισε να μειώνεται σημαντικά την τελευταία 8ετία. Η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων μειώνεται και στην Ελλάδα.

Στην Ελλάδα, η πρόσβαση στα τσιγάρα θεωρείται «εύκολη» για τη μεγάλη πλειονότητα των εφήβων αλλά το κάπνισμα είναι λιγότερο διαδεδομένο στη χώρα μας από ό,τι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Έτσι, μολονότι υψηλότερο ποσοστό 16χρονων στην Ελλάδα θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση σε τσιγάρα (65%, έναντι 60%, ), σε χαμηλότερο ποσοστό αναφέρουν πολύ πρόσφατο (15% έναντι 20%,) ή καθημερινό κάπνισμα (8,1% έναντι 10%, ), συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Στην Ελλάδα, ένας στους 3 (35%) 16χρονους έχει ήδη χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό τσιγάρο και ένας στους 9 (11%) ανέφερε άτμισμα πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες). Ωστόσο, τα παραπάνω ποσοστά είναι στην Ελλάδα σχετικά χαμηλότερα συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (40% και 14%, αντίστοιχα).

Ελλάδα: Μειώνεται η χρήση παράνομων ουσιών, ελάχιστη χρήση κάνναβης

Στην Ελλάδα, όπως έχει ήδη παρουσιαστεί σε ειδική αναφορά του ΕΠΙΨΥ που δημοσιεύθηκε το Μάιο του 2020,5 η συντριπτική πλειονότητα των 16χρονων (91%) δεν έχει πειραματιστεί με κάποια παράνομη ουσία. Χρήση κάποιας παράνομης ουσίας ανέφερε το 2019 ένας στους 11 (9,4%) 16χρονους, ποσοστό χαμηλότερο συγκριτικά με τις περισσότερες από τις ευρωπαϊκές χώρες (17% ο ευρωπαϊκός μέσος όρος, Πίνακας 8a). Μάλιστα, αν εξαιρεθεί η κάνναβη, η οποία αποτελεί την επικρατέστερη ουσία (βλ. παρακάτω), το ποσοστό της χρήσης για τη κάθε μια ξεχωριστά από τις παράνομες ουσίες που μετρούνται στην έρευνα ESPAD δεν ξεπερνά στη χώρα μας το 1,5%—με τα ποσοστά αυτά επιπλέον να παραμένουν διαχρονικά σταθερά χαμηλά.

Στην Ελλάδα, η συντριπτική πλειονότητα των 16χρονων μαθητών (92%) δεν έχει πειραματιστεί με την κάνναβη. Το 8,2% που αναφέρουν χρήση της ουσίας έστω και μία φορά είναι υποδιπλάσιο σε σχέση με το μέσο ευρωπαϊκό (16%)

Ελλάδα: Υψηλά ποσοστά τζόγου, χαμηλή ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή των χωρών, με τα υψηλότερα ποσοστά στον τζόγο. Συγκεκριμένα, ένας στους 3 16χρονους έχει στοιχηματίσει χρήματα τουλάχιστον μία φορά μέσα στους τελευταίους 12 μήνες (33%) έναντι σχεδόν ενός στους 4% (22%) σε μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο.

Βέβαια, τα υψηλότερα ποσοστά στη χώρα μας περιορίζονται μόνο στην κατηγορία λοταρίες/κληρώσεις (74% επί όσων στοιχημάτισαν στην Ελλάδα, έναντι 49% πανευρωπαϊκά) και όχι, για παράδειγμα, στην κατηγορία προβλέψεις σε αθλήματα (30% επί όσων στοιχημάτισαν στην Ελλάδα έναντι 45% πανευρωπαϊκά), ενδεικτικό του ότι η ενασχόληση των εφήβων με τον τζόγο περνά και μέσα από συνήθειες τζόγου που εκτείνονται ευρύτερα στην οικογένεια ή συνδέονται με συγκεκριμένες εποχές του έτους (π.χ., λαχεία εορταστικών περιόδων).

Μολονότι δεν θα πρέπει να υπάρχει εφησυχασμός, είναι ενθαρρυντικό ότι η χώρα μας έχει χαμηλότερο συγκριτικά ποσοστό 16άρηδων που στοιχηματίζουν διαδικτυακά (4,9% και 7,9% σε Ελλάδα και πανευρωπαϊκά, αντίστοιχα για τον πρόσφατο στοιχηματισμό, Πίνακας 11a) και κυρίως έχει το 2ο χαμηλότερο ποσοστό υπερβολικής ενασχόλησης με τον τζόγο (7,7% έναντι 15,0% μεταξύ όσων αναφέρουν τζόγο, αντίστοιχα), ενώ βρίσκεται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο ως προς την παθολογική ενασχόληση (4,6% και 5,0% μεταξύ όσων αναφέρουν τζόγο, αντίστοιχα, Πίνακας 11c).

Η Ελλάδα εμφανίζει από τα χαμηλότερα ποσοστά πανευρωπαϊκά στην ενασχόληση των 16χρονων με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, και σχετικά χαμηλότερα ποσοστά στην ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είτε πρόκειται για τις καθημερινές είτε τα Σαββατοκύριακα ή τις αργίες.

Συγκεκριμένα, σχεδόν οι μισοί (46%, έναντι 60% σε ευρωπαϊκό επίπεδο) παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια τις καθημερινές και σχεδόν τρεις στους 5 (57%, έναντι 69%) παίζουν Σαββατοκύριακα ή αργίες (Πίνακας 12d)—σε όλες τις περιπτώσεις κυρίως τα αγόρια. Παρόμοια, περισσότεροι από εννέα στους 10 χρησιμοποίησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις καθημερινές (94% τόσο για την Ελλάδα όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, Πίνακας 12a) και σχεδόν όλοι (97% έναντι 96%) το Σαββατοκύριακο της προηγούμενης εβδομάδας (Πίνακας 12b)—σε όλες τις περιπτώσεις κυρίως τα κορίτσια.

Στη χώρα μας, χαμηλότερο συγκριτικά ποσοστό 16άρηδων φαίνεται επίσης να χαρακτηρίζονται από υπερβολική ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια (19% έναντι 21% σε ευρωπαϊκό επίπεδο) ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (44% και 46%, αντίστοιχα, Πίνακας 12e).