Τα παραδείγματα είναι πολλά: «Πρέπει να τελειώσω αυτή την αναφορά». «Πρέπει να παραδώσω μια εργασία». «Πρέπει να φροντίσω το χώρο μου». «Θέλω να γυμναστώ». «Θέλω να ντυθώ για το πάρτι που με περιμένουν».

Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών η φράση-δικαιολογία: «Δεν προλαβαίνω, δεν τα καταφέρνω».

Αυτοί που αναβάλουν μένουν άπραγοι, ασχολούνται με ανούσιους περισπασμούς ή τρέχουνε την τελευταία στιγμή γνωρίζοντας ξεκάθαρα τις συνέπειες που αυτή η επιλογή μπορεί να έχει στην παραγωγικότητα τους αλλά και την ψυχική τους υγεία.

H Ψυχολόγος Αικατερίνη Μ. Παπαθανασίου- Πεχλιβανίδου εξηγεί πως φτάνει κανείς να επιλέγει μια τόσο αντιπαραγωγική συμπεριφορά;

Ο φόβος της αποτυχίας και η τελειομανία

«Ένα άτομο μπορεί να αναβάλλει τη δράση μπροστά στο φόβο της αποτυχίας. Είναι προτιμότερο να αποφύγει την ματαίωση που μπορεί να ακολουθήσει μια αποτυχία στο κυνήγι ενός στόχου, από το να πάρει ένα ρίσκο ή να εκτεθεί. Με αυτό τον τρόπο κρατά την πιθανότητα επιτυχίας ανοικτή, όταν και εφόσον το αποφασίσει και διατηρεί την εικόνα του άθικτη. Ένας άλλος λόγος, μπορεί να είναι η ακαταμάχητη ανάγκη ενός ατόμου να φέρει πάντα ένα τέλειο αποτέλεσμα. Όταν ο στόχος είναι να κάνω τα πράγματα τέλεια, τότε ο φόβος και το άγχος μπορεί να βαραίνουν τα βήματά μου και η αναβολή με την δικαιολογία της περισσότερης οργάνωσης, να φαντάζει σαν η καλύτερη επιλογή», σημειώνει η ειδικός.

Ο φαύλος κύκλος και οι επιπτώσεις του

Ένας τρίτος λόγος, προκύπτει όταν ο στόχος που έχουμε θέσει δεν μας κινητοποιεί αρκετά ή όταν τα οφέλη του είναι τόσο μακροπρόθεσμα, που στο παρόν δεν αποτελούν κίνητρο. Με όλους ή μερικούς από αυτούς τους παράγοντες να είναι παρόντες σε κάθε μικρή ή μεγάλη κίνηση, οι άνθρωποι συχνά πιάνονται στον φαύλο κύκλο της αναβλητικότητας όπου αναβάλλουν, απογοητεύονται, δυσκολεύονται παραπάνω, αναβάλλουν παραπάνω και στο τέλος βουλιάζουν στην ακινητοποίηση.

Πώς επηρεάζει την αυτοεκτίμηση και την ψυχική υγεία

Μέσα σε αυτό τον φαύλο κύκλο, επικρατεί το άγχος, η μειωμένη αυτοεκτίμηση, η χαμηλή παραγωγικότητα και η συσσώρευση αποτυχιών και ματαιώσεων. Ο άνθρωπος φτάνει να νιώθει ότι και να προσπαθήσει δεν θα τα καταφέρει. Καθώς οι προθεσμίες πλησιάζουν παραλύει και πνίγεται στην αυτολύπηση και στην αυτοκατηγορία. «Δεν είμαι ικανός, δεν μπορώ, αν είχα λίγο χρόνο παραπάνω τότε θα……., αν μειώσω τα θέλω μου τότε ίσως τα καταφέρω, μάλλον πρέπει να συμβιβαστώ με κάτι λιγότερο». Και όλα αυτά τα συμπεράσματα είναι αυθαίρετα, μια και στην ουσία το άτομο δεν δοκιμάζει πραγματικά τα όρια και τις δυνάμεις του. Πείθει τον εαυτό του ότι είναι περιορισμένο και δρα σύμφωνα με αυτό.

Πρακτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της αναβλητικότητας

Όταν ένα άτομο αντιληφθεί τις καταστροφικές συνέπειες της αναβλητικότητας στη ζωή του, τότε έχει κάνει ένα πρώτο σημαντικό βήμα για την αλλαγή. Σε αυτή την πορεία μερικές απλές στρατηγικές αποδεικνύονται εξαιρετικά βοηθητικές. Αρχικά, είναι σημαντικό να θέτουμε μικρούς, επιτεύξιμους, ρεαλιστικούς στόχους.

Αυτή η επιλογή μειώνει δραματικά το άγχος, αλλά και κάθε επιτυχία οδηγεί στο επόμενο βήμα και τελικά σε ένα μεγάλο στόχο, που αν τον είχαμε θέσει έτσι ευθύς εξαρχής, θα παραλύαμε από τη χαοτική απόσταση που μας χώριζε από αυτόν. Επιπρόσθετα των μικρών στόχων, έχει σημασία να δουλεύουμε προς την επίτευξή τους με ένα ρυθμό. Μικρά διαλείμματα να διαδέχονται διαστήματα δουλειάς, έτσι ώστε να παραμένουμε συγκεντρωμένοι και η ενέργεια μας να τροφοδείται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η επιβράβευση για τα μικρά βήματα, είναι εξίσου σημαντική με την καθολική επιβράβευση όταν έχουμε πετύχει και τον τελικό μεγάλο στόχο. Με αυτούς τους τρόπους, ο φόβος μειώνεται και τόσο η δέσμευση όσο και η ανάληψη ευθύνης απέναντι σε ένα στόχο αυξάνονται.

«Σκεφτείτε κάθε στόχο σαν ένα μικρό Μαραθώνιο. Θέλει συγκέντρωση, ρυθμό και θετική επανατροφοδότηση σε κάθε χιλιόμετρο που κάνουμε», καταλήγει η κυρία Παπαθανασίου- Πεχλιβανίδου.