Οι ανθυγιεινές τροφές που είναι πλούσιες σε λιπαρά και ζάχαρη, μπορεί να προκαλέσουν επιζήμιες αλλαγές στον εγκέφαλο και να οδηγήσουν σε γνωστική εξασθένηση, γράφει η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νευροβιολογίας και Γνωστικής Γήρανσης, του Πανεπιστημίου της Φλόριντα, Sara N. Burke.
Η κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων αυξάνει τον κίνδυνο γνωστικής εξασθένησης, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η επιστήμονας.
Ωστόσο, εκτός από την κακή διατροφή και άλλοι παράγοντες μπορούν να συμβάλλουν στη γνωστική έκπτωση, μεταξύ αυτών είναι οι γενετικοί και οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, προσθέτει η κα Sara N. Burke.
Η νέα έρευνα δείχνει πως η κακή διατροφή αποτελεί, όλο και περισσότερο, καθοριστικό παράγοντα κινδύνου για βλάβες της μνήμης κατά τη διάρκεια της φυσιολογικής γήρανσης και αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ.
Όσον αφορά στις επιπτώσεις που επέφερε η κατανάλωση ελάχιστα επεξεργασμένων έναντι υπερεπεξεργασμένων τροφίμων, οι ερευνητές διαπίστωσαν μια μικρή διαφορά.
Συγκεκριμένα, διαπίστωσαν πως η κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων μπορεί να επιδεινώσει τη γνωστική έκπτωση που σχετίζεται με την ηλικία και να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας .
Ωστόσο, οι απόψεις διίστανται ανάμεσα στους ερευνητές καθώς μια άλλη πρόσφατη έρευνα έδειξε πως η κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων δεν συσχετίστηκε με χαμηλότερη γνωστική λειτουργία σε άτομα άνω των 60 ετών.
Συνεπώς, η αναπληρώτρια καθηγήτρια Νευροβιολογίας και Γνωστικής Γήρανσης, του Πανεπιστημίου της Φλόριντα, Sara N. Burke τόνισε πως για αυτό το λόγο χρειάζεται περισσότερη έρευνα προκειμένου να διαπιστωθεί αν όντως η διατροφή μπορεί να επηρεάσει την γνωστική λειτουργία.
Τα επεξεργασμένα τρόφιμα που χρειάζονται προσοχή
Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα τείνουν να είναι χαμηλότερα σε θρεπτικά συστατικά και φυτικές ίνες και υψηλότερα σε ζάχαρη, λίπος και αλάτι σε σύγκριση με τα μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα.
Μερικά παραδείγματα υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων είναι τα συσκευασμένα μπισκότα, πατατάκια, κατεψυγμένα γεύματα, αρωματισμένοι ξηροί καρποί, αρωματισμένο γιαούρτι, αποσταγμένα αλκοολούχα ποτά και το γρήγορο φαγητό.
Επίσης, στην ίδια κατηγορία ανήκουν και τα συσκευασμένα ψωμάκια, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά δημητριακά ολικής αλέσεως, τα οποία χαρακτηρίζονται ως υπερεπεξεργασμένα σε πολλές περιπτώσεις λόγω των προσθέτων και των συντηρητικών που περιέχουν.
Ωστόσο, σύμφωνα με την επιστήμονα καλό είναι να μην «συγχέετε τα εξαιρετικά επεξεργασμένα με τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία εξακολουθούν να διατηρούν τα περισσότερα από τα φυσικά χαρακτηριστικά τους, αν και έχουν υποστεί κάποια μορφή επεξεργασίας – όπως κονσερβοποιημένα λαχανικά, αποξηραμένα ζυμαρικά ή κατεψυγμένα φρούτα».
Τι έδειξαν οι μελέτες
Σε μια μελέτη του Δεκεμβρίου 2022, οι ερευνητές συνέκριναν το ποσοστό της γνωστικής έκπτωσης για περίπου οκτώ χρόνια μεταξύ ομάδων ανθρώπων που κατανάλωναν διαφορετικές ποσότητες υπερ επεξεργασμένων τροφίμων.
Στην αρχή της μελέτης, πάνω από 10.000 συμμετέχοντες που ζούσαν στη Βραζιλία ανέφεραν τις διατροφικές τους συνήθειες από τους προηγούμενους 12 μήνες.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές, για να διαπιστώσουν τις διατροφικές συνήθειες των συμμετεχόντων και να ταυτοποιήσουν αν αλήθευαν τα λεγόμενα τους, προχώρησαν σε αξιολόγηση της γνωστικής απόδοσης τους με τυπικά τεστ μνήμης και εκτελεστικής λειτουργίας.
Οι επιστήμονες παρατήρησαν, κατά την έρευνα, πως όσοι ακολουθούσαν μια δίαιτα που περιείχε περισσότερα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα εμφάνιζαν ελαφρώς μεγαλύτερη γνωστική έκπτωση σε σύγκριση με εκείνους που έτρωγαν ελάχιστα έως καθόλου υπερ επεξεργασμένα τρόφιμα.
Αυτή ήταν μια σχετικά μέτρια διαφορά στο ποσοστό γνωστικής έκπτωσης μεταξύ των πειραματικών ομάδων.
Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές εάν η μικρή διαφορά στη γνωστική έκπτωση που σχετίζεται με την υψηλότερη κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων θα έχει σημαντική επίδραση στο επίπεδο ενός μεμονωμένου ατόμου.
Η δεύτερη μελέτη, με περίπου 72.000 συμμετέχοντες στο Ηνωμένο Βασίλειο, μέτρησε τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων και της άνοιας.
Η έρευνα που εξετάζει τη σχέση μεταξύ υγιεινών και υπερεπεξεργασμένων τροφίμων χρησιμοποιεί την ταξινόμηση NOVA, η οποία είναι ένα σύστημα κατηγοριοποίησης που βασίζεται στον τύπο και την έκταση της βιομηχανικής επεξεργασίας τροφίμων.
Ορισμένοι διατροφολόγοι επέκριναν την ταξινόμηση NOVA επειδή δεν έχει σαφείς ορισμούς για την επεξεργασία των τροφίμων, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε εσφαλμένη ταξινόμηση.
Συγκεκριμένα, οι διατροφολόγοι υποστήριξαν ότι οι πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία από την κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων θα μπορούσαν να εξηγηθούν από τα χαμηλά επίπεδα φυτικών ινών και θρεπτικών συστατικών και τα υψηλά επίπεδα λίπους, ζάχαρης και αλατιού στη διατροφή και όχι από την ποσότητα της επεξεργασίας.
Πολλά εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρόσθετα, συντηρητικά ή χρωστικές ουσίες, ενώ έχουν και άλλα χαρακτηριστικά μιας ανθυγιεινής διατροφής, όπως είναι χαμηλή σε φυτικές ίνες και θρεπτικά συστατικά.
Επομένως, δεν είναι σαφές εάν η κατανάλωση τροφίμων που έχουν υποστεί περισσότερη επεξεργασία έχει πρόσθετο αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία πέρα από τη χαμηλή ποιότητα διατροφής.
Η διατροφή που συμβάλλει στην καλύτερη λειτουργία του εγκεφάλου
Οι επιστήμονες αναφέρουν πως για τους ενήλικες άνω των 55 ετών, η υγιεινή διατροφή θα μπορούσε να αυξήσει την πιθανότητα διατήρησης καλύτερης εγκεφαλικής λειτουργίας.
Συγκεκριμένα, η μεσογειακή διατροφή και η κετογονική δίαιτα συνδέονται με την καλύτερη γνωστική λειτουργία στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
Η μεσογειακή διατροφή δίνει έμφαση στην κατανάλωση φυτικών τροφίμων και υγιεινών λιπών, όπως ελαιόλαδο, σπόρους και ξηρούς καρπούς.
Η κετογονική δίαιτα είναι πλούσια σε λιπαρά και χαμηλή σε υδατάνθρακες, με την κύρια πηγή φυτικών ινών να προέρχεται από λαχανικά.
Και οι δύο μορφές δίαιτες απαιτούν την μείωση ή ακόμη και την εξάλειψη κατανάλωσης ζάχαρης.
Η έρευνά αποδεικνύει πως και οι δύο δίαιτες μπορούν να αντιστρέψουν ορισμένες από αυτές τις αλλαγές και να βελτιώσουν τη γνωστική λειτουργία – πιθανώς μειώνοντας την επιβλαβή φλεγμονή.
Αυτή η χρόνια φλεγμονή μπορεί να είναι επιζήμια για τον εγκέφαλο. Μελέτες έχουν δείξει ότι η περίσσεια ζάχαρης και λίπους μπορεί να συμβάλει στη χρόνια φλεγμονή και τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί επίσης να επιδεινώσουν την επιβλαβή φλεγμονή.
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο η δίαιτα και τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα μπορούν να επηρεάσουν την υγεία του εγκεφάλου είναι μέσω του άξονα εντέρου-εγκεφάλου, που είναι η επικοινωνία που λαμβάνει χώρα μεταξύ του εγκεφάλου και του μικροβιώματος του εντέρου ή της κοινότητας των μικροοργανισμών που ζουν στην πεπτική οδό.
Το μικροβίωμα του εντέρου βοηθά στην πέψη και επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ παράγει ορμόνες και νευροδιαβιβαστές που είναι κρίσιμοι για τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η κετογονική και η μεσογειακή δίαιτα αλλάζουν τη σύνθεση των μικροοργανισμών στο έντερο με τρόπους που ωφελούν το άτομο.
Η κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων σχετίζεται επίσης με αλλαγές στον τύπο και την αφθονία των μικροοργανισμών του εντέρου που έχουν πιο επιβλαβείς επιπτώσεις.
Παρόλα αυτά, σύμφωνα με την επιστήμονα, μέχρι στιγμής, οι περισσότερες διατροφικές μελέτες, συμπεριλαμβανομένων αυτών των δύο, έχουν δείξει μόνο συσχετίσεις μεταξύ της κατανάλωσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων και της υγείας, χωρίς να μπορούν να αποκλείσουν άλλους παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως η άσκηση, η εκπαίδευση, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, οι κοινωνικές σχέσεις, το άγχος και πολλές άλλες μεταβλητές που μπορεί να επηρεάσουν τη γνωστική λειτουργία.
Εργαστηριακές μελέτες σε ζώα θα επιτρέψουν να διαπιστωθεί εάν τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη γνωστικών διαταραχών και άνοιας στους ανθρώπους.
Πηγή: the conversation
