Ο στόχος για τη διεθνή κοινότητα είναι φιλόδοξος: να επιτευχθεί μια σχετική μείωση της χρήσης προϊόντων καπνού στα άτομα άνω των 15 ετών κατά 30% έως το 2025. Στην Ελλάδα φαίνεται πως γίνονται βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, όμως θα πρέπει να επιταχύνουμε τα επόμενα χρόνια ώστε να προσεγγίσουμε αυτό το στόχο.
Σε έρευνα που διεξήγαγαν οι Άγγελος Χατζάκης, η Βάνα Σύψα και η Βασιλική Εγγελή, από το Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολή του ΕΚΠΑ, το 2022 και το 2023 σε δείγμα περίπου 2.000 ενήλικων κάθε έτος, ανέλυσαν την καπνιστική συνήθεια στον ελληνικό πληθυσμό εξάγοντας σημαντικά συμπεράσματα. Το 2023 η έρευνα ενισχύθηκε με ένα ακόμη σκέλος που συμπεριέλαβε μεγάλο αριθμό νεαρών ενηλίκων (18-24 ετών), ώστε να μελετηθεί διεξοδικά η διείσδυση των καπνικών προϊόντων στην νεολαία.
Μείωση του συμβατικού τσιγάρου στον συνολικό πληθυσμό
Ενθαρρυντικά είναι τα αποτελέσματα για τη χρήση του συμβατικού τσιγάρου, συμπεριλαμβανομένων και των στριφτών, η οποία μειώθηκε από 29,5% το 2022 στο 24,8% το 2023 (p=0,003), ενώ αντίθετα η χρήση των εναλλακτικών προϊόντων και κυρίως των προϊόντων θέρμανσης αυξήθηκε (ηλεκτρονικά τσιγάρα από 3,8% στο 4,6%, p=0,268 και προϊόντα θερμαινόμενου καπνού από 4,3% στο 6,4%, (p=0,008).
Το εύρημα όμως αυτό δεν πρέπει να το αξιολογήσουμε μεμονωμένα αλλά να το συσχετίσουμε με τη συνολική χρήση των προϊόντων καπνού και νικοτίνης η οποία σύμφωνα με την έρευνα, παρέμεινε σχετικά σταθερή, από 34,4% το 2022 στο 32,7% το 2023. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι τα εναλλακτικά προϊόντα αυξάνονται κυρίως γιατί οι καπνιστές κάνουν την αλλαγή από το συμβατικό κάπνισμα γεγονός που επιβεβαιώνει τον βασικό ρόλο των προϊόντων αυτών που πρέπει να απευθύνονται στους καπνιστές που συνεχίζουν το τσιγάρο και όχι στους μη καπνιστές ή στους πρώην καπνιστές.
Οι νέοι καπνίζουν περισσότερο
Τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά στους νέους 18-24 ετών όπου το 40% αυτών καπνίζει συμβατικά τσιγάρα ή χρησιμοποιεί εναλλακτικά προϊόντα. Το ποσοστό αυτό είναι δυστυχώς υψηλότερο από τον επιπολασμό στο συνολικό πληθυσμό. Η παρακολούθηση της χρήσης προϊόντων καπνού στους νέους αποτελεί σημαντικό δείκτη για την αποτελεσματικότητα των επιμέρους μέτρων αλλά και της Διεθνούς Στρατηγικής για τον έλεγχο του καπνίσματος, υπογράμμισε η κ. Εγγελή παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της μελέτης.
Με βάση, λοιπόν, τα αποτελέσματα στους νέους, 4 στους 10 δηλώνουν πως χρησιμοποιούν κάποιο καπνικό προϊόν, με έναν στους τέσσερις να χρησιμοποιεί εναλλακτικά μη καιόμενα προϊόντα. Ωστόσο, μικρότερο ήταν το ποσοστό των νέων χρηστών που δήλωσε πως το πρώτο προϊόν που δοκίμασε ήταν από την ευρύτερη ομάδα των εναλλακτικών προϊόντων. Το μεγαλύτερο μέρος των νέων ενηλίκων δοκιμάζουν για πρώτη φορά και ξεκινούν το κάπνισμα με συμβατικά τσιγάρα σε πακέτο ή καπνό στριφτών. Έτσι, λοιπόν, από το σύνολο των νέων, το 55,9% δοκιμάζει ως πρώτο προϊόν το τσιγάρο (διάμεση ηλικία 16 ετών), το 8,8% δοκιμάζει ως πρώτο προϊόν το ηλεκτρονικό τσιγάρο (διάμεση ηλικία 17 ετών), και το 1,4% δοκιμάζει ως πρώτο προϊόν τα θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα (διάμεση ηλικία 18 ετών).
«Χρειάζεται να κάνουμε περισσότερα πράγματα για να ελέγξουμε την κατανάλωση προϊόντων καπνού μεταξύ των νέων, όπως για παράδειγμα η ενημέρωση στα σχολεία», σχολίασε μετά το τέλος της παρουσίασης η κα Εγγελή.
Αντιλήψεις για τα εναλλακτικά προϊόντα
Τέλος, σύμφωνα με την έρευνα, σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες δήλωσαν πως γνώριζαν την ύπαρξη των ηλεκτρονικών τσιγάρων, ενώ μόνο δύο στους τρεις δήλωσαν ότι γνώριζαν τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού.
Ωστόσο, 6 στους 10 από όσους γνώριζαν τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού εξέφρασε την πεποίθηση ότι τα προϊόντα αυτά είναι περισσότερο ή εξίσου βλαβερά με το συμβατικό τσιγάρο. Μάλιστα, το ποσοστό αυτό αυξάνεται σε 7 στους 10 για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα.
