Η παρουσίαση αυτή έρχεται σε συνέχεια της εντολής που έδωσαν οι ευρωπαίοι ηγέτες τον Μάρτιο του 2020 να αντιμετωπιστεί με αποφασιστικότητα η παραπληροφόρηση και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Παράλληλα με την πανδημία του κορονοϊού ξέσπασε ένα τεράστιο κύμα ψευδούς ή παραπλανητικής πληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένων προσπαθειών από ξένους παράγοντες να επηρεάσουν τους πολίτες και τις συζητήσεις στην ΕΕ. Η κοινή ανακοίνωση αναλύει την άμεση αντίδραση και προτείνει συγκεκριμένες δράσεις που μπορούν να ξεκινήσουν γρήγορα.
Ο Ύπατος Εκπρόσωπος/Αντιπρόεδρος κ. Ζοζέπ Μπορέλ σχολίασε σχετικά: «Η παραπληροφόρηση τον καιρό της πανδημίας μπορεί να σκοτώσει. Έχουμε καθήκον να προστατεύουμε τους πολίτες μας ενημερώνοντάς τους σχετικά με τις ψευδείς πληροφορίες και αποκαλύπτοντας εκείνους που τις διαδίδουν. Στον τεχνοκρατούμενο κόσμο μας, στον οποίο οι πολεμιστές κραδαίνουν πληκτρολόγια αντί για ξίφη, ενώ κρατικοί και μη κρατικοί παράγοντες χρησιμοποιούν ως όπλα στοχευμένες προσπάθειες επηρεασμού και εκστρατείες παραπληροφόρησης, η Ευρωπαϊκή Ένωση εντείνει τη δράση της και αυξάνει και τις ικανότητές της για να κερδίσει τη μάχη αυτή.»
Η Αντιπρόεδρος για θέματα αξιών και διαφάνειας, κ. Βιέρα Γιούροβα, δήλωσε σχετικά: «Κύματα παραπληροφόρησης έχουν πλήξει την Ευρώπη κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού. Προέρχονται τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό της ΕΕ. Για να καταπολεμήσουμε την παραπληροφόρηση, πρέπει να κινητοποιήσουμε όλους τους σχετικούς παράγοντες, από τις διαδικτυακές πλατφόρμες έως τις δημόσιες αρχές, και να στηρίξουμε τους ανεξάρτητους ελεγκτές γεγονότων και τα μέσα επικοινωνίας. Οι διαδικτυακές πλατφόρμες έλαβαν μεν θετικά μέτρα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όμως χρειάζεται να καταβάλουν ακόμη πιο έντονες προσπάθειες. Οι δράσεις μας πραγματοποιούνται με απόλυτο σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα, ιδίως στην ελευθερία της έκφρασης και της ενημέρωσης.»
Η κρίση έχει καταστεί μια δοκιμασία που δείχνει πώς η ΕΕ και οι δημοκρατικές κοινωνίες της αντιμετωπίζουν την πρόκληση της παραπληροφόρησης. Οι ακόλουθες πτυχές είναι καίριας σημασίας για μια ισχυρότερη και ανθεκτικότερη ΕΕ:
Κατανόηση: Πρώτον, είναι σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ του παράνομου περιεχομένου και του περιεχομένου που είναι μεν επιβλαβές, αλλά όχι παράνομο. Δεύτερον, δεν είναι σαφή τα όρια μεταξύ των διαφόρων μορφών ψευδούς ή παραπλανητικού περιεχομένου: ποικίλλουν από την παραπληροφόρηση, η οποία ορίζεται ως σκόπιμη, έως την εσφαλμένη πληροφόρηση, η οποία μπορεί να είναι ακούσια. Τα κίνητρα μπορεί επίσης να ποικίλλουν, από στοχευμένες προσπάθειες επηρεασμού από ξένους παράγοντες έως καθαρά οικονομικά κίνητρα. Σε κάθε μία από τις προκλήσεις αυτές πρέπει να αντιστοιχεί η κατάλληλη απόκριση. Επιπλέον, είναι αναγκαίο να παρέχονται περισσότερα δεδομένα για δημόσιο έλεγχο και να βελτιωθούν οι αναλυτικές ικανότητες.
Επικοινωνία: Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η ΕΕ ενέτεινε τις προσπάθειές της για να ενημερώσει τους πολίτες σχετικά με τους κινδύνους και να συνεργαστεί με άλλους διεθνείς παράγοντες για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Η Επιτροπή αντέκρουσε μυθεύματα σχετικά με τον κορονοϊό, και οι αντικρούσεις αυτές προβλήθηκαν περισσότερες από 7 εκατομμύρια φορές. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, από κοινού με την Επιτροπή, ενίσχυσε τη στρατηγική επικοινωνία και τη δημόσια διπλωματία σε τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των γειτονικών χωρών της ΕΕ. Ξένοι παράγοντες και ορισμένες τρίτες χώρες, ιδίως η Ρωσία και η Κίνα, έχουν πραγματοποιήσει στοχευμένες προσπάθειες επηρεασμού και εκστρατείες παραπληροφόρησης στην ΕΕ, στη γειτονία της και σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, η ειδική ομάδα East StratCom της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης εντόπισε και αποκάλυψε στον ιστότοπο EUvsDisinfo περισσότερα από 550 αφηγήματα παραπληροφόρησης από κέντρα που πρόσκεινται στο Κρεμλίνο.
Η συνεργασία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της καταπολέμησης της παραπληροφόρησης:
- Εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών, με χρήση καθιερωμένων διαύλων όπως το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και η ολοκληρωμένη πολιτική αντιμετώπισης κρίσεων της ΕΕ. Οι δίαυλοι αυτοί θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται με στόχο την ενίσχυση των ικανοτήτων και τη βελτίωση τόσο της ανάλυσης των κινδύνων όσο και των ζωτικής σημασίας συστημάτων υποβολής εκθέσεων σε περιόδους κρίσης.
- Με διεθνείς εταίρους συμπεριλαμβανομένου του ΠΟΥ, του μηχανισμού ταχείας αντίδρασης της G7, του ΝΑΤΟ και άλλων. Χάρη στη συνεργασία επιτεύχθηκε αύξηση της ανταλλαγής πληροφοριών, δραστηριοτήτων και βέλτιστων πρακτικών. Θα πρέπει να ενταθεί περαιτέρω για την καλύτερη αντιμετώπιση προσπαθειών επηρεασμού από ξένους παράγοντες και της παραπληροφόρησης.
- Η ΕΕ θα εντείνει τη στήριξη και τη βοήθεια που παρέχει σε φορείς της κοινωνίας των πολιτών και σε ανεξάρτητα μέσα επικοινωνίας και τους δημοσιογράφους σε τρίτες χώρες στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων «Ομάδα Ευρώπη», και θα ενισχύσει τη στήριξη που παρέχει για την παρακολούθηση των παραβιάσεων της ελευθερίας του Τύπου και για την προώθηση ενός ασφαλέστερου περιβάλλοντος για τα μέσα επικοινωνίας.
- Τέλος, σε πολλές περιπτώσεις, καταναλωτές και καταναλώτριες πείστηκαν με παραπλανητικό τρόπο να αγοράσουν υπερτιμημένα, αναποτελεσματικά ή δυνητικά επικίνδυνα προϊόντα, ενώ οι πλατφόρμες αφαίρεσαν εκατομμύρια παραπλανητικές διαφημίσεις. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται με διαδικτυακές πλατφόρμες και να στηρίζει το δίκτυο συνεργασίας των εθνικών αρχών για την προστασία των καταναλωτών με σκοπό την πάταξη αυτών των πρακτικών που είναι αντίθετες με τη νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών.
Διαφάνεια: η Επιτροπή παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τα μέτρα που έλαβαν οι διαδικτυακές πλατφόρμες βάσει του κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση. Απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες, αυξημένη διαφάνεια και περισσότερη λογοδοσία:
- Οι πλατφόρμες θα πρέπει να υποβάλλουν μηνιαίες εκθέσεις που θα περιλαμβάνουν λεπτομερέστερα δεδομένα σχετικά με τις δράσεις τους για την προώθηση έγκυρου περιεχομένου και για τον περιορισμό της παραπληροφόρησης όσον αφορά τον κορονοϊό και της διαφήμισης που σχετίζεται με αυτόν. Θα πρέπει επίσης να εντείνουν τη συνεργασία τους με ελεγκτές γεγονότων –σε όλα τα κράτη μέλη, για όλες τις γλώσσες– και τους ερευνητές, και να είναι πιο διαφανείς όσον αφορά την εφαρμογή των πολιτικών τους για την ενημέρωση των χρηστών που έρχονται σε επαφή με παραπληροφόρηση.
- Η Επιτροπή συνιστά ένθερμα σε άλλους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς που δεν έχουν ακόμη υπογράψει τον κώδικα να συμμετάσχουν σε αυτό το νέο πρόγραμμα υποβολής εκθέσεων.
- Με βάση το έργο του νεοσύστατου Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων, η ΕΕ θα ενισχύσει περαιτέρω τη στήριξη που παρέχει στους ελεγκτές γεγονότων και τους ερευνητές.
Η διασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης και του πολυφωνικού δημοκρατικού διαλόγου έχει καίρια σημασία για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί τον αντίκτυπο που έχουν στη νομοθεσία και τις αξίες της ΕΕ τα μέτρα έκτακτης ανάγκης τα οποία λαμβάνουν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του κορονοϊού. Η κρίση κατέδειξε τη σημασία των ελεύθερων και ανεξάρτητων μέσων επικοινωνίας ως βασικής υπηρεσίας που παρέχει στους πολίτες αξιόπιστες, επαληθευμένες πληροφορίες συμβάλλοντας στη διάσωση ζωών.Η ΕΕ θα ενισχύσει τη στήριξη που παρέχει σε ανεξάρτητα μέσα επικοινωνίας και δημοσιογράφους στην ΕΕ και σε όλον τον κόσμο.Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να διασφαλίσουν ότι οι δημοσιογράφοι μπορούν να εργάζονται με ασφάλεια και για να αξιοποιήσουν στο έπακρο την οικονομική απόκριση και τη δέσμη μέτρων για την ανάκαμψη που προσέφερε η ΕΕ ώστε να στηρίξουν τα μέσα επικοινωνίας τα οποία έχουν πληγεί έντονα από την κρίση, με παράλληλο σεβασμό της ανεξαρτησίας τους.
Η ενδυνάμωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών και η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας προϋποθέτουν την παροχή στους πολίτες της δυνατότητας να συμμετέχουν στον δημοκρατικό διάλογο μέσω της διατήρησης της πρόσβασης σε πληροφορίες και της ελευθερίας της έκφρασης, της προώθησης του γραμματισμού των πολιτών στα μέσα επικοινωνίας και στην πληροφόρηση, συμπεριλαμβανομένης της κριτικής σκέψης και των ψηφιακών δεξιοτήτων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με έργα για τον γραμματισμό στα μέσα επικοινωνίας και με τη στήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
