Ο «πύρινος εφιάλτης» συνεχίζει να μαίνεται στη χώρα μας για τρίτη ημέρα.

Μέσα στους πυκνούς καπνούς, όλες οι πυροσβεστικές δυνάμεις δίνουν «μάχη» για την κατάσβεση της φωτιάς κόντρα στην ένταση και τις συνεχείς αλλαγές του ανέμου σε πολλές περιοχές της χώρας.

Σπίτια, αυτοκίνητα και περιουσίες έχουν παραδοθεί κυριολεκτικά στις φλόγες, με τον πύρινο όλεθρο να αφήνει πίσω του εκτός από στάχτη και αποκαϊδια και το ψυχολογικό τραύμα ή αλλιώς το «τραύμα της φωτιάς».

Τι είναι το ψυχολογικό τραύμα;

Η λέξη «τραύμα» προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα «τιτρώσκω» που σημαίνει «πληγώνω».

Σε ψυχικό επίπεδο, το τραύμα προκαλείται όταν το άτομο βρίσκεται αντιμέτωπο με εξαιρετικά στρεσογόνα γεγονότα, τα οποία αδυνατεί να ελέγξει και να διαχειριστεί συναισθηματικά.

Τότε δημιουργούνται εσωτερικά «ρήγματα» στο ψυχικό όργανο, τα οποία απωθούνται από την ενσυνείδητη μνήμη μας, και μπορούν να οδηγήσουν στην εκδήλωση σοβαρής διαταραχής με μακροχρόνιες επιπτώσεις στον ψυχισμό.

Καταστάσεις που θα μπορούσαν να αποτελέσουν το πλαίσιο για μια τραυματική εμπειρία είναι οι φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές), η κακοποίηση (σωματική ή σεξουαλική), μια ληστεία, ένα σοβαρό αυτοκινητιστικό ατύχημα, ο πόλεμος, η κατάσταση ομηρίας, η διάγνωση κάποιας σοβαρής ασθένειας, ο θάνατος κάποιου αγαπημένου προσώπου κ.α.

Οι αντιδράσεις που «μαρτυρούν» το ψυχολογικό τραύμα

Αμέσως μετά από το τραυματικό γεγονός το άτομο επιστρατεύει κάποιες αντιδράσεις, οι οποίες αρχικά στοχεύουν στη διατήρηση της ψυχικής ισορροπίας.

Τέτοιες αντιδράσεις περιλαμβάνουν την αυξημένη διεγερσιμότητα (ταχυκαρδία, επιτάχυνση αναπνοής, υπέρταση, σφίξιμο των μυών), την έντονη αποφυγή των ερεθισμάτων που συνδέονται με το τραύμα και την νοερή – υποκειμενική αποκοπή από την πραγματικότητα (αποσύνδεση).

Όταν αυτές οι αντιδράσεις συνεχίζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα τότε πλήττουν την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου και το κάνουν να υποφέρει.

Το άτομο αδυνατεί να χαλαρώσει, έχει δυσκολίες στον ύπνο και τη συγκέντρωση, βλέπει επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα και αποφεύγει συζητήσεις, άτομα, μέρη και καταστάσεις που μπορούν να του θυμίσουν τη στρεσογόνο εμπειρία.

Όταν εκτίθεται σε γεγονότα που μοιάζουν ή συμβολίζουν κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος, τότε εμφανίζει ψυχολογική ενόχληση, κατακλύζεται από έντονα συναισθήματα και ανεξέλεγκτες αντιδράσεις.

Η προσπάθεια αποφυγής των ερεθισμάτων που του υπενθυμίζουν το γεγονός μπορεί να περιλαμβάνει και μερική «αμνησία» για κάποιες πλευρές αυτού.

Συχνά παρουσιάζει έλλειψη ενδιαφέροντος για προηγούμενα ευχάριστες δραστηριότητες και νιώθει αποξενωμένο από άλλα άτομα. Έχει μειωμένη ικανότητα να νιώσει συναισθήματα αγάπης, οικειότητας και τρυφερότητας. Βλέπει το μέλλον απαισιόδοξα, ενώ υπάρχουν ευερεθιστότητα, εκρήξεις θυμού και υπερβολική αντίδραση στο ξάφνιασμα (το άτομο δηλαδή τρομάζει πολύ εύκολα).

Πώς η φωτιά «πυροδοτεί» το ψυχολογικό τραύμα

Η πυρκαγιά αποτελεί σημαντικό στρεσογόνο και τραυματικό γεγονός καθώς η δύναμη και η κατεύθυνσή της μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή προκαλώντας σύγχυση και πανικό.

Είναι πραγματικότητα πως οι άνθρωποι που εκτίθενται στην εμπειρία της φωτιάς βιώνουν δυνατά συναισθήματα.

Αμέσως μετά τη φυσική καταστροφή συναισθήματα άρνησης, θυμού, απογοήτευσης κατακλύζουν τους ανθρώπους, οι οποίοι βρίσκονται σε κατάσταση σοκ.

Πρόκειται για φυσιολογικές αντιδράσεις που έχουν ως στόχο να προστατεύσουν τον οργανισμό από παραπάνω ζημία. Αμέσως μετά την υποχώρηση του σοκ τα συναισθήματα ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Οι άνθρωποι δεν βιώνουν με τον ίδιο τρόπο και ένταση την ψυχολογική δυσφορία που προέρχεται από την πυρκαγιά και αυτό διότι ο ψυχολογικός αντίκτυπος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

Αρχικά, ο βαθμός επίδρασης της φωτιάς, δηλαδή το επίπεδο της έκθεσης, της απώλειας και η απειλή για την ίδια τη ζωή διαφέρουν.

Επίσης, διαφέρει η γνωστική επεξεργασία του γεγονότος, δηλαδή η ψυχραιμία και η ώριμη σκέψη για δράση.

Κάποιοι άνθρωποι γνωρίζουν τις κατάλληλες στρατηγικές διαχείρισης και αντιμετώπισης. Τα ατομικά χαρακτηριστικά, δηλαδή η ηλικία και το φύλο, και τέλος, τα χαρακτηριστικά του κοινωνικού περιβάλλοντος, δηλαδή ο βαθμός γονικής υποστήριξης και οι αντιδράσεις της οικογένειας στο ίδιο το γεγονός μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιδρούν και ελέγχουν τα συναισθήματα τους.

Τρόποι «ανακούφισης»

Για την ανάκτηση της ψυχικής ακεραιότητας, της συναισθηματικής ευεξίας και επανάκτησης του ελέγχου της ζωής ο Αμερικανικός Ψυχολογικός Σύλλογος προτείνει οι άνθρωποι αυτοί να δώσουν στον εαυτό τους χρόνο και χώρο να προσαρμοστεί στην αλλαγή.

Είναι μια από τις δυσκολότερες στιγμές της ζωής τους και, επομένως, αξίζει να τους επιτραπεί να θρηνήσουν, για όσα βίωσαν και για όσα έχασαν.

Καλό θα ήταν να καλέσουν υποστήριξη από ανθρώπους που εμπιστεύονται και που νοιάζονται για εκείνους και που είναι πρόθυμοι να ακούσουν τις ανησυχίες και τον πόνο τους. Παράλληλα, να περιορίσουν ή να αποφύγουν την συνεχή ενημέρωση από το διαδίκτυο, την τηλεόραση και τις εφημερίδες. Η έκθεση αυτή μπορεί στην πραγματικότητα να πυροδοτήσει το άγχος.

Η αναζήτηση τοπικής υποστήριξης από οργανωμένες ομάδες είναι βοηθητική, καθώς απαρτίζονται από κατάλληλα εκπαιδευμένους και έμπειρους επαγγελματίες υγείας και ψυχολόγους. Επίσης, αξίζει να δεσμευτούν σε υγιείς συμπεριφορές, όπως η σωστή και ισορροπημένη διατροφή, η σωματική άσκηση και η ξεκούραση, με στόχο την ενίσχυση της ικανότητας να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το στρες.

Η συστηματική άσκηση βοηθά στην απόσπαση της προσοχής από την επαναλαμβανόμενη σκέψη για το γεγονός της πυρκαγιάς.

Η ασχολία με κάτι που τους ευχαριστεί θα επιταχύνει τη γρηγορότερη ανάρρωση.

Αναφορικά με τις δυσκολίες ύπνου προτείνονται τεχνικές χαλάρωσης για άμεση ανακούφιση.

Τέλος, είναι επιτακτική η ανάγκη να αποφεύγεται το αλκοόλ και οι ψυχοτρόπες ουσίες ως άμεση πηγή ανακούφισης του πόνου και των αρνητικών συναισθημάτων, καθώς αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την σωματική και συναισθηματική επιβάρυνση του οργανισμού μακροπρόθεσμα.

Πληροφορίες από: american psychological asso, va.gov