Η διαχείριση μιας πανδημίας, ειδικά όταν πρόκειται για έναν νέο ιό όπως τον κορονοϊό SARS-COV-2, αποτελεί αναμφισβήτητα μια πρόκληση για τα συστήματα υγείας, τους φορείς και τις Κυβερνήσεις. Για τη χώρα μας ίσως αποτελεί και διπλή πρόκληση, αν αναλογιστούμε την οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα, τη σταδιακή αποδυνάμωση του ΕΣΥ και τη γραφειοκρατεία που συχνά εγείρει εμπόδια. ο ρόλος του ΕΟΔΥ στην αντιμετώπιση αυτής αλλά και οποιασδήποτε άλλης υγειονομικής κρίσης είναι κεντρικός.

Η ισορροπία οικονομίας και δημόσιας υγείας ήταν πάντα μια δύσκολη εξίσωση, γιατί πρόκειται σαφώς για συγκοινωνούντα δοχεία. Ωστόσο, ελάχιστοι πλέον μπορούν να διαφωνήσουν πως θα έπρεπε να είχαν ληφθεί νωρίτερα μέτρα για τον έλεγχο του φονικού δεύτερου κύματος, που δυστυχώς έφθασε τα νοσοκομεία της χώρας στα όρια τους. Τι συνέβη λοιπόν με τα στοιχεία που έχουν στη διάθεση τους οι εμπλεκόμενοι φορείς.

Το «κυνήγι» των στοιχείων

Η συζήτηση έχει στραφεί εδώ και λίγες ώρες στα στοιχεία που παρέχει ο ΕΟΔΥ στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων και κατ’ επέκταση στην Κυβέρνηση για την πορεία της πανδημίας.

Αρκετές ενστάσεις έχουν εκφραστεί για τον τρόπο συλλογής και παράθεσης των στοιχείων από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας. Μάλιστα, οι διαπιστευμένοι συντάκτες του Υπουργείου Υγείας, θέτουν διαρκώς σχετικά ερωτήματα, τόσο κατά την επίσημη ενημέρωση όσο και εκτός αυτής, λαμβάνοντας ελάχιστες φορές σαφή απάντηση, με συγκεκριμένα νούμερα.

Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η απάντηση που επιχείρησε να δώσει ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, Π. Αρκουμανέας σε σχετική ερώτηση στην ενημέρωση που συμμετείχε την περασμένη εβδομάδα. Ο κ. Αρκουμανέας δεν απάντησε με νούμερα, ούτε παρέθεσε συγκεκριμένα στοιχεία που αποδεικνύουν τη συγκριτικά πληρέστερη εικόνα της ελληνικής έκθεσης σε σχέση με τις αντίστοιχες αναφορές άλλων κρατών.

Όντως η ελληνική ημερήσια έκθεση φαίνεται να περιέχει περισσότερα δεδομένα από άλλες, αλλά το ζήτημα είναι με ποιον επιλέγεις να συγκριθείς: με τον καλύτερο ή με το μέτριο;

Η έλλειψη κάποιων στοιχείων, τουλάχιστον στην κρίσιμη στιγμή που είναι απαραίτητα για τη διαμόρφωση σύστασης από την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων έχει όντως εντοπιστεί. Κριτική για την ανάγκη αμεσότερης πρόσβασης σε στοιχεία έχει ασκηθεί κατ’ ιδίαν και από μέλη της Επιτροπής, η οποία καλείται συχνά να γνωμοδοτήσει πριν την ανακοίνωση απόφασης από την Κυβέρνηση.

Πρέπει, όμως, να υπενθυμίσουμε ότι ο Σ. Τσιόδρας , που όντως ενημερώνει και σε εβδομαδιαία βάση την Επιτροπή, είναι επιστημονικός Σύμβουλος του ΕΟΔΥ, εκτός από κορυφαίος λοιμωξιολόγος και προσωπικός πλέον σύμβουλος του Κ. Μητσοτάκη.

Η ημερήσια έκθεση του ΕΟΔΥ, η οποία κατά τον κ. Αρκουμανέα δημοσιεύεται κάθε μέρα στις 18.00, αλλά μόνο ελάχιστες φορές στο παρελθόν και επί της ουσίας τις τελευταίες ημέρες φαίνεται να έχει πλησιάσει στη συγκεκριμένη ώρα, αναφέρει κάποια βασικά και σημαντικά στοιχεία.

Ωστόσο, δεν γίνεται αναφορά στη θετικότητα των τεστ, που θα απέτρεπε αμφιλεγόμενους υπολογισμούς. Ούτε ο τρόπος υπολογισμού της όμως έχει αποσαφηνιστεί.

Στην έκθεση δεν περιλαμβάνεται αριθμός νοσηλευομένων, μόνο διασωληνωμένοι ασθενείς και εξιτήρια από ΜΕΘ. Ενδεχομένως καλύτερη εικόνα θα μπορούσε να δώσει ένα ισοζύγιο εισαγωγών-εξιτηρίων, που όπως είπε και ο Πρωθυπουργός είναι βασικός δείκτης για την πορεία της νόσου.

Αντίστοιχα, ίσως θα ήταν ακόμη πιο χρήσιμο για την ενημέρωση του κόσμου, την οποία επικαλέστηκε ο κ. Αρκουμανέας, να συμπεριληφθούν στην έκθεση και τα κρούσματα όχι μόνο ανά περιφερειακή ενότητα, αλλά ανά δήμο ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν καλύτερα το επίπεδο της διασποράς στην κοινότητα τους.

Μια πιο λεπτομερής, λοιπόν, αναφορά ίσως έλυνε περισσότερες απορίες.

Η διευκόλυνση της πρόσβασης του πολίτη στην πληροφορία είναι το κλειδί

Πέραν αυτών όμως, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι πρώτον και κύριον η διαδικασία συλλογής στοιχείων οφείλει να ακολουθήσει τη νομοθεσία. Είναι μια δύσκολη διαδικασία, που χρειάζεται προσεχτική επεξεργασία και επιβεβαίωση και δεν μπορεί να γίνει από τον καθένα.

Επιπροσθέτως, μια real-time καταγραφή, αποτύπωση δηλαδή των δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, είναι ένα απαιτητικό εγχείρημα. Πρέπει να φθάνουν εγκαίρως τα στοιχεία των καταγραφών, να γίνεται έλεγχος για να αποφευχθούν ελλείψεις και διπλοεγγραφές, προστατεύοντας παράλληλα προσωπικά δεδομένα, που μπορεί να «φωτογραφήσουν» έναν ασθενή.

Τα στοιχεία λαμβάνονται στις 15.00 και πρέπει έως τις 18.00 να έχουν ελεγχθεί, να έχει γίνει η επεξεργασία τους και να έχει συνταχθεί η έκθεση. Προβλήματα και λάθη μπορεί να γίνονται λόγω της τρομακτικής και πρωτόγνωρης πίεσης στο σύστημα, αλλά σε γενικές γραμμές όπως μας αναφέρουν άνθρωποι κοντά στη διαδικασία, υπάρχει μια διαρκής προσπάθεια διόρθωσης και βελτίωσης.

Ενδεχομένως η ανάγκη για μεγαλύτερη λεπτομέρεια, με ακρίβεια και συνέπεια, ίσως να λυνόταν με την προσθήκη περισσότερων ατόμων στην επεξεργασία των στοιχείων. Παραπάνω από τους 100 που ήδη εργάζονται καθημερινά για τη συλλογή, επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων. Η διευκόλυνση της πρόσβασης του πολίτη  στην πληροφορία είναι το κλειδί.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα πληρέστερης και απλοποιημένης ενημέρωσης αποτελεί η πλατφόρμα ημερήσιας και εβδομαδιαίας ενημέρωσης της Μ. Βρετανίας (δείτε εδώ). Ακόμα και το έγγραφο της έκθεσης, που μπορεί κάποιος να κατεβάσει, είναι πιο απλοποιημένο.

Υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία και παρακολούθηση της πορείας, αλλά από την άλλη δεδομένα, όπως εκείνα των τεστ, παρέχονται σε εβδομαδιαία βάση. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχε περισσότερος χρόνος επεξεργασίας τους.

Μια λύση ίσως θα ήταν η έκδοση μιας εβδομαδιαίας έκθεσης και από τον ΕΟΔΥ ή ενίσχυσης της αντίστοιχης πλατφόρμας covid.gov.gr, με ανάλογο τρόπο. Ο αντίστοιχος αγγλικός χάρτης έχει περισσότερες πληροφορίες ανά περιοχή.

Αλλά ακόμα και αν καμία από τις παραπάνω κατευθύνσεις δεν επιλεγεί, η πρόσβαση των αρμόδιων συντακτών σε βασικά στοιχεία θα πρέπει αναμφισβήτητα να αποκατασταθεί. Η ακριβής και υπεύθυνη διατύπωση των στοιχείων μπορεί να αποκαταστήσει και την εμπιστοσύνη στα δεδομένα που παρέχονται, την ποιότητα και ακρίβεια τους.

«Παράλληλα» συστήματα καταγραφής

Τις τελευταίες ώρες, λοιπόν, ιδιαίτερη συζήτηση γίνεται για διπλά συστήματα καταγραφής από τον ΕΟΔΥ. Εδώ οφείλουμε να διευκρινίσουμε μερικά σημεία.

Όπως έχει διατυπωθεί στο πλαίσιο της τακτικής ενημέρωσης για τον κορονοϊό που πραγματοποιείται στο Υπουργείο Υγείας, στην ημερήσια έκθεση περιλαμβάνεται το σύνολο των τεστ που διεξάγονται στη χώρα, όσα δηλαδή έχουν ενσωματωθεί στις βάσεις δεδομένων του ΕΟΔΥ έως τις 15.00. Στις 13 Οκτωβρίου λοιπόν διευκρινίστηκε πως οι βάσεις δεδομένων είναι δύο, καθώς τα ιδιωτικά κέντρα είναι σε διαφορετική από εκείνα του δημοσίου.

Με τη λειτουργία των ΚΟΜΥ, των κινητών ομάδων υγείας του ΕΟΔΥ, που πλέον διεξάγουν κυρίως rapid test (επιβεβαιώνονται με επανέλεγχο με PCR, μοριακό τεστ) εντάχθηκε άλλη μια πτυχή στους ελέγχους, χάρη στη νέα υπηρεσία αυτή του Οργανισμού. Είναι μάλλον λογικό να υπάρχει ειδική καταγραφή των τεστ αυτών στον οργανισμό που τα διεξάγει, όπως για παράδειγμα ένα οποιοδήποτε μεμονωμένο εργαστήριο θα κρατάει αρχείο από τα τεστ που διεξάγει το ίδιο.  

Η προσπάθεια ορθής ενσωμάτωσης των στοιχείων αυτών είναι δύσκολο εγχείρημα και στην περίπτωση των ελέγχων (μοριακών και rapid test) ιδιαίτερα σημαντικό γιατί επιτρέπει τον έλεγχο της διαδικασίας και εν τέλει την επιτήρηση της πορείας της ίδιας της πανδημίας.

Αλλά σε κάθε περίπτωση αυτά αφορούν στα τεστ και όχι στον αριθμό των κρουσμάτων. Κατά πόσο ο ΕΟΔΥ επιδίωκε να δημιουργήσει δικό του Μητρώο Κρουσμάτων επίσης δεν έχει διευκρινιστεί.

Όπως σημειώθηκε και στην ανακοίνωση του ΕΟΔΥ υπάρχει ένα και μόνο ένα σύστημα καταγραφής κρουσμάτων, το Εθνικό Μητρώο COVID-19. «Κάποιοι είτε σκοπίμως είτε από άγνοια μπερδεύουν τα ευφάνταστα σενάρια τους με την αναγκαία επιδημιολογική επαλήθευση στοιχείων», προσθέτει η ανακοίνωση, αφήνοντας να εννοηθεί ότι αυτό που αναφέρεται ως διαφορετικό συστημα καταγραφής είναι η διαδικασία επιβεβαίωσης των δεδομένων.

Όπως σημειώνεται και στην ΚΥΑ με την οποία τέθηκε σε λειτουργία το Εθνικό Μητρώο Ασθενών COVID-19 εκεί «καταγράφεται το σύνολο των σχετικών κρουσμάτων, είτε πρόκειται για κρούσματα που έχουν καταχωρηθεί και δεν έχουν λάβει ακόμα κατάταξη “Επιβεβαιωμένο” είτε πρόκειται για κρούσματα που έχουν καταχωρηθεί και έχουν λάβει κατάταξη “Επιβεβαιωμένο”».