Η εμμηνόπαυση αποτελεί ως γνωστόν μια μεταβατική περίοδο στη ζωή κάθε γυναίκας. Οι μεγάλες αλλαγές που έρχονται στην καθημερινότητα μιας γυναίκας δεν αφορούν μόνο τη διάθεσή της αλλά και την υγεία των οστών της που μπορεί να επηρεάσει την κινητικότητά της.
Η κινητικότητα συνδέεται άμεσα με το γήρας. Άνδρες και γυναίκες μετά τα 50 εμφανίζουν περιορισμένη ευλυγισία, εξασθενημένη μυϊκή δύναμη και μειωμένη οστική πυκνότητα, με επιπτώσεις στην κινητικότητα τους, την έλλειψη ισορροπίας, ενώ βιώνουν επώδυνες καταστάσεις μυοσκελετικών πόνων ή και τις επιπτώσεις από κατάγματα με ή χωρίς αιτία. Η μειωμένη κινητικότητα οδηγεί σε μία σειρά άλλων παραγόντων που επιβαρύνουν περαιτέρω τη μυοσκελετική και συνολική υγεία, όπως η αύξηση βάρους, η αδυναμία άσκησης και η πρόκληση ασθενειών που σχετίζονται με αυτά.
Η εμμηνόπαυση επηρεάζει την κινητικότητα ραγδαία, εάν η γυναίκα που την βιώνει δεν ασκείται συστηματικά και επί μακρόν. Ωστόσο, η γνώση και επίγνωση των επιπτώσεων της εμμηνόπαυσης στη μυοσκελετική μας υγεία, μπορεί και πρέπει να μας κινητοποιήσει για να εντάξουμε στην καθημερινότητα μας την άσκηση που ωφελεί τα οστά και τους μύες μας, όπως αναφέρουν οι κυρίες Μιμή Μαρσέλλου και Φωτεινή Λάγαρη ειδικές του Φυσικοθεραπευτηρίου «ΠΡΑΞΙΣ».
Οι επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης στη μυοσκελετική υγεία
Το μυοσκελετικό σύνδρομο της εμμηνόπαυσης περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, μυοσκελετικό πόνο, πόνο στις αρθρώσεις, απώλεια μυϊκής μάζας και οστικής πυκνότητας με επακόλουθο κίνδυνο αναίτιων καταγμάτων, αύξηση των τραυματισμών των συνδέσμων και των τενόντων, επιδείνωση των συνθηκών που δημιουργούν οστεοαρθρίτιδα, συμφυτική θυλακίτιδα -μία παθολογική κατάσταση δυσκαμψίας του ώμου, γνωστή ως «παγωμένος ώμος». Η αιτιολογία πίσω από τις επώδυνες και επικίνδυνες για τη σταθερότητα, δύναμη και συνολική υγεία της γυναίκας που βρίσκεται σε εμμηνόπαυση είναι η μείωση της οιστραδιόλης, της θεμελιώδους μορφής οιστρογόνου που παράγεται στις γυναίκες από τις ωοθήκες και η οποία εκτός από την αναπαραγωγή και τη σεξουαλική λειτουργία, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στα οστά, στους τένοντες, τους μύες, τους χόνδρους, τους συνδέσμους και στο λίπος.
Που οδηγεί η μείωση της οιστραδιόλης
Η μείωση της οιστραδιόλης κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης οδηγεί σε πέντε δραματικές αλλαγές:
- Αυξημένες φλεγμονές: Περισσότερες από τις μισές γυναίκες στην εμμηνόπαυση εμφανίζουν συμπτώματα πόνου στις αρθρώσεις, εξαιτίας της μείωσης των οιστρογόνων, τα οποία ενώ ρυθμίζουν τη φλεγμονή και αποτελούν μέρος του ανοσοποιητικού μας συστήματος, όταν μειώνονται σημαντικά, η φλεγμονή εξελίσσεται και δεν είναι εύκολο να καταπολεμηθεί.
- Σαρκοπενία ή μείωση της μυϊκής μάζας: Η μείωση της μυϊκής μάζας και της δύναμης, σε συνδυασμό με την αύξηση του λιπώδους ιστού, αποτελούν επίπτωση της μείωσης των οιστρογόνων, αλλά όχι μόνο αυτής. Άλλες αιτίες είναι διατροφικοί παράγοντες, όπως μειωμένη λήψη πρωτεϊνών, βιταμίνης D και κρεατίνης, αλλά και μειωμένη άσκηση, κυρίως με αντιστάσεις.
- Αδυναμία διέγερσης των δορυφορικών κυττάρων: Η οιστραδιόλη είναι η ορμόνη που ευθύνεται για τη διέγερση των δορυφορικών κυττάρων, κρίσιμα για την ανάπτυξη, λειτουργία, αναγέννηση και αύξηση των μυϊκών ινών. Η αδυναμία πολλαπλασιασμού των δορυφορικών κυττάρων, εξαιτίας της μείωσης της οιστραδιόλης, οδηγεί στην αδυναμία αποκατάστασης από μυϊκούς τραυματισμούς, αναχαίτισης της μυϊκής διέγερσης και ενδυνάμωσης και στην εν γένει επιβαρυμένη λειτουργία των μυών.
- Μείωση της οστικής πυκνότητας: Η οστεοπόρωση είναι νόσος με σωματικές και ψυχικές συνέπειες στη ζωή των πασχόντων, κυρίως γυναικών στην εμμηνόπαυση, όπως κατάθλιψη, αναίτια κατάγματα, πόνος, πιθανή αναπηρία, ακόμη και θάνατος. Η πρόληψη της νόσου είναι μείζονος σημασίας και επιτυγχάνεται με την κατάλληλη διατροφή, την άσκηση με αντιστάσεις και ενδεχομένως για κάποιες περιπτώσεις, ορμονική θεραπεία.
- Βλάβη του χόνδρου και οστεοαρθρίτιδα: Η μείωση των οιστρογόνων σχετίζεται με τη μείωση της παραγωγής κολλαγόνου και άλλων ουσιών που συμβάλλουν στην καλή υγεία των αρθρώσεων, με πιθανή την εμφάνιση της οστεοαρθρίτιδας ή και την επιδείνωση της εάν έχει εμφανιστεί πριν από την εμμηνόπαυση. Οι τρεις κύριες αρθρώσεις που εμφανίζεται η νόσος είναι των γονάτων, των χεριών και των ισχίων, με πόνο, δυσκαμψία, περιορισμένη κινητικότητα και φλεγμονή.
Συντηρητική θεραπεία και αποτελεσματική πρόληψη
Η εμμηνόπαυση είναι μία ορμονική κατάσταση αναπόφευκτη στη ζωή κάθε γυναίκας. Υπό αυτήν την έννοια μπορούμε να προβλέψουμε τις επιπτώσεις της και να τις περιορίσουμε με συντηρητικές, καθημερινές επιλογές διατροφής και άσκησης. Διεθνείς μελέτες επιβεβαιώνουν συνεχώς την αξία της πρόσληψης βιταμίνης D και Κ2 για την ενδυνάμωση των οστών. Πρόσληψη τροφών πλούσιων σε πρωτεΐνη και κρεατίνη και άσκηση με αντιστάσεις, μία απαραίτητη προσέγγιση της πρόληψης και αντιμετώπισης των επιπτώσεων της εμμηνόπαυσης, που χρειάζεται συστηματική προσήλωση και επίβλεψη από φυσικοθεραπευτή. Ο φυσικοθεραπευτής είναι ο ειδικός για να σχεδιάσει, να παρακολουθήσει και να εκτιμήσει την αποτελεσματικότητα ενός σχεδίου προπόνησης που θα προοδεύει με τον χρόνο και θα εξασφαλίζει μυϊκή ενδυνάμωση, ευλυγισία και συγκράτηση της απώλειας οστικής πυκνότητας.
Η αποτελεσματικότητα της άσκησης στην πρόωρη εμμηνόπαυση
Σε επιστημονικό άρθρο (Αύγουστος 2021) που είχε ως στόχο την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της άσκησης με αντιστάσεις για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων που σχετίζονται με την οστική υγεία, σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία για την αντιμετώπιση καρκίνου, αναφέρονται σημαντικές βελτιώσεις στην πυκνότητα της οστικής μάζας. Η έρευνα που σχεδιάστηκε ως συστηματική ανασκόπηση και μετά-ανάλυση δεδομένων από τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες μελέτες που αφορούσαν επιζώσες από καρκίνο (άρα γυναίκες που πέρασαν ακαριαία και υποχρεωτικά σε εμμηνόπαυση), εξέτασε τόσο την επίδραση της άσκησης στην περιεκτικότητα των οστών σε ορυκτά (BMC) όσο και την πυκνότητα των οστών (BMD).
Για την άντληση όσο το δυνατόν πιο αμερόληπτων συμπερασμάτων και την ορθή αξιολόγηση συνυπολογίστηκαν οι διαφορές μεταξύ άσκησης και συνηθισμένης, καθημερινής φροντίδας, αλλά και αναλύθηκαν υποκατηγορίες που εκτιμούσαν τις διάφορες επιδράσεις μεταξύ διαφορετικών τύπων άσκησης, διάρκειας παρέμβασης, επίβλεψης, τύπου καρκίνου και θεραπείας. Συνολικά συμπεριλήφθηκαν και εξετάστηκαν 26 μελέτες, με διάρκεια παρέμβασης από 12 εβδομάδες έως και 2 έτη. Οι περισσότερες συμμετέχουσες των μελετών είχαν υποβληθεί σε θεραπεία για καρκίνο του μαστού, ενώ η υπό εξέταση αξιολόγηση αφορούσε μικτό τρόπο άσκησης (αερόβια και με αντιστάσεις).
Σημειώθηκαν σημαντικές επιδράσεις υπέρ της επιβλεπόμενης ή μη άσκησης -αερόβιας, με αντιστάσεις, μικτή και άλλη άσκηση -τόσο για τη συνολική οστική πυκνότητα του σώματος, όσο και την οστική πυκνότητα του ισχίου, του τροχαντήρα (άνω τμήμα μηριαίου οστού) και του μηριαίου αυχένα, συγκριτικά με την τυπική, καθημερινή φροντίδα. Οι μελετητές τόνισαν πως τα αποτελέσματα της έρευνας τους παρείχαν επαρκή στοιχεία στους θεράποντες γιατρούς γυναικών με καρκίνο αλλά και στους φυσικοθεραπευτές, ώστε να συστήνουν άσκηση στις επιζώσες από καρκίνο για την πρόληψη της οστικής απώλειας, τόσο κατά τη διάρκεια όσο και με την ολοκλήρωση της θεραπείας τους.
