Σήμερα, οι κατευθυντήριες οδηγίες στις Ηνωμένες Πολιτείες συνιστούν ετήσιο προληπτικό έλεγχο για άτομα ηλικίας 50 έως 80 ετών που έχουν ιστορικό καπνίσματος τουλάχιστον 20 "pack-years" (δηλαδή ένα πακέτο την ημέρα για 20 χρόνια, ή δύο πακέτα την ημέρα για 10 χρόνια). Ωστόσο, αυτή η στρατηγική ετήσιου ελέγχου ενδέχεται να είναι υπερβολικά απαιτητική τόσο για το σύστημα υγείας όσο και για τους ίδιους τους ασθενείς, λόγω του κόστους, της έκθεσης σε ακτινοβολία και της ψυχολογικής επιβάρυνσης.

Τα οφέλη του ελέγχου

Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Δρ. Μαρία Καπαρέλου (Παθολόγος – Ογκολόγος), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Παθολόγος, Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής) αναφέρουν ότι σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο JAMA Network Open πριν λίγες μέρες διερευνήθηκε κατά πόσο είναι δυνατόν να διατηρηθούν τα οφέλη του ελέγχου, μειώνοντας παράλληλα την επιβάρυνση για το σύστημα υγείας και τους ασθενείς, με τη χρήση ενός πιο ευέλικτου προγράμματος ελέγχου. Συγκεκριμένα, εξετάστηκε εάν ο έλεγχος θα μπορούσε να γίνεται λιγότερο συχνά (κάθε δύο χρόνια αντί για κάθε χρόνο) για άτομα με μέτριο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα, όπως είναι τα άτομα ηλικίας 50 έως 60 ετών ή με μικρότερη καπνιστική έκθεση. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν τρία εξελιγμένα μοντέλα προσομοίωσης (από τις ΗΠΑ και τον Καναδά), τα οποία εξέτασαν πιθανά σενάρια, με βάση την ηλικία, το φύλο και το ιστορικό καπνίσματος.

Τι έδειξαν τα αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι για τα άτομα ηλικίας 50 έως 60 ετών, η διετής (ανά δύο χρόνια) εξέταση με αξονική τομογραφία διατηρεί σχεδόν όλα τα οφέλη του ετήσιου ελέγχου: προλαμβάνει περίπου το 96% των θανάτων που θα απέτρεπε ο ετήσιος έλεγχος. Ταυτόχρονα, μειώνει κατά 21% τον αριθμό των αξονικών που απαιτούνται, μειώνοντας έτσι την έκθεση σε ακτινοβολία και το κόστος. Μόλις οι ασθενείς φτάσουν σε μεγαλύτερη ηλικία ή αυξάνεται το ιστορικό καπνίσματος σε πάνω από 30 pack-years, τότε ο ετήσιος έλεγχος φαίνεται να είναι πιο κατάλληλος.

Η οικονομική ανάλυση έδειξε ότι το ετήσιο πρόγραμμα πρόληψης δεν είναι πάντα η πιο αποδοτική επιλογή ως προς το κόστος. Οι ευέλικτες στρατηγικές, που ξεκινούν με διετείς εξετάσεις και μεταβαίνουν σε ετήσιες μόνο όταν αυξάνεται ο ατομικός κίνδυνος, ήταν πιο αποδοτικές και συμφέρουσες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για όσους έχουν μέτρια καπνιστική έκθεση και χαμηλότερο βραχυπρόθεσμο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.

Επιπλέον, το άρθρο σημειώνει ότι τα ποσοστά συμμετοχής στον ετήσιο επαναληπτικό έλεγχο είναι χαμηλά, ακόμη και σε χώρες όπου καλύπτεται από την ασφάλιση. Αυτό ενισχύει την ανάγκη για ευκολότερα, πιο προσαρμοσμένα προγράμματα που να ταιριάζουν καλύτερα στις ανάγκες και τις συνθήκες των ατόμων και των συστημάτων υγείας.

Συμπερασματικά, η μελέτη υποστηρίζει ότι για πολλούς ανθρώπους μέτριου κινδύνου, ο έλεγχος κάθε δύο χρόνια είναι σχεδόν εξίσου αποτελεσματικός με τον ετήσιο έλεγχο, αλλά σημαντικά πιο βιώσιμος. Αυτή η προσαρμοσμένη προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση των οφελών της πρόληψης, μειώνοντας παράλληλα τις περιττές εξετάσεις και το κόστος, και είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για συστήματα υγείας που έχουν περιορισμένους πόρους.