Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες για τη σεξουαλική υγεία των γυναικών που έχουν επιβιώσει από καρκίνο μαστού, ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών που έχουν επιβιώσει της νόσου αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα δυσλειτουργιών που συνδέονται με το ουρογεννητικό σύνδρομο εμμηνόπαυσης (GSM).
«Αιτία των «αθέατων» επιπτώσεων της σεξουαλικής υγείας των γυναικών που έχουν επιβιώσει της νόσου είναι η πρόωρη εμμηνόπαυση, υποχρεωτικό μέρος της θεραπευτικής αντιμετώπισης του καρκίνου μαστού. Οι ιστοί της κολπικής περιοχής πριν την εμμηνόπαυση είναι παχείς, ελαστικοί, με καλή αιμάτωση, εξαιτίας της παρουσίας των οιστρογόνων. Μετά την εμμηνόπαυση, η αιφνίδια, κάθετη μείωση τους οδηγεί σε λέπτυνση των ιστών, μείωση της ελαστικότητας και εμφάνιση ξηρότητας, αλλαγές που αποτελούν τη βάση των συμπτωμάτων του συνδρόμου της εμμηνόπαυσης.
Κολπική ξηρότητα, ατροφία, κολπικός ερεθισμός, πόνος στην επαφή, απουσία επιθυμίας ως αποτέλεσμα των συμπτωμάτων αυτών, ανάγκη για ούρηση ή και αδυναμία συγκράτησης των ούρων, συχνές ουρολοιμώξεις, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των συμπτωμάτων αυτών. Ωστόσο, αυτό που δυσχεραίνει περαιτέρω την κατάσταση είναι ότι σχεδόν 3 στις 4 γυναίκες εμφανίζουν τα συμπτώματα του συνδρόμου, μία στις δύο γυναίκες αποφεύγουν να μιλήσουν στο γιατρό τους γιατρό τους από ντροπή, ενώ μόλις 1 στους 10 επαγγελματίας υγείας αισθάνεται κατάλληλα εκπαιδευμένος για τη διαχείριση αυτών των συμπτωμάτων» επισημαίνουν η Μιμή Μαρσέλλου, PT, MSc, PhD(c), Φυσικοθεραπεύτρια με έμφαση στην αποκατάσταση των δυσλειτουργιών του Πυελικού Εδάφους και η Φωτεινή Λάγαρη, MA., PT., με πολυετή ενασχόληση στη Φυσικοθεραπεία για την Υγεία των Γυναικών.
Πώς συνδέεται η φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους με την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του συνδρόμου;
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ουρολογική Εταιρεία (AUA), την Εταιρεία Ουροδυναμικής, Γυναικείας Πυελικής Ιατρικής και Ουρογεννητικής Ανακατασκευής (SUFU) και την Αμερικανική Ουρογυναικολογική Εταιρεία (AUGS), η λύση των επιπτώσεων του ουρογεννητικού συνδρόμου βρίσκεται στα χέρια μίας συντονισμένης και καλά εκπαιδευμένης διεπιστημονικής ομάδας, η οποία απαρτίζεται από τον Χειρουργό Μαστού, τον Ουρολόγο, τον Γυναικολόγο, τον Φυσικοθεραπευτή Πυελικού Εδάφους, τον Ψυχολόγο, τον Διατροφολόγο και τον Γυμναστή. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του 2025, οι προτεινόμενες θεραπείες περιλαμβάνουν μη ορμονικά κολπικά ενυδατικά και λιπαντικά, κολπικούς διαστολείς, φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους και ψυχοθεραπεία. Εάν τα μη ορμονικά προϊόντα δεν επαρκούν, τα σκευάσματα οιστρογονικής δράσης, ανάλογα με την ασθενή και τον τύπο του καρκίνου, μπορούν να αποτελέσουν θεραπευτική επιλογή, κατόπιν κοινής λήψης απόφασης με τον/την ογκολόγο στο πλαίσιο διεπιστημονικής προσέγγισης.
Το 2018, η Βορειοαμερικανική Εταιρεία Εμμηνόπαυσης (NAMS) και η Διεθνής Εταιρεία για τη Μελέτη της Σεξουαλικής Υγείας των Γυναικών (ISSWSH) υποστηρίζουν ότι η φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους αποτελεί θεραπεία πρώτης γραμμής ως μη-ορμονική επιλογή για το ουρογεννητικό σύνδρομο για γυναίκες με ιστορικό καρκίνο μαστού και υψηλό κίνδυνο ουρογεννητικού συνδρόμου.
Με ποιον τρόπο το πυελικό έδαφος συμβάλει στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων του ουρογεννητικού συνδρόμου;
Το πυελικό έδαφος αποτελείται από ένα πλήθος μυών που σχηματίζουν ένα είδος αιώρας στο εσωτερικό της λεκάνης, στην οποία υποστηρίζονται η κύστη, η μήτρα και το έντερο στις γυναίκες. Οι μύες λοιπόν του πυελικού εδάφους είναι αυτοί που ελέγχουν τον μηχανισμό της εγκράτειας σε ούρα, αέρια και κόπρανα, ελέγχουν τη σεξουαλική λειτουργία, ενώ έχουν σημαντικό ρόλο κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό και συμμετέχουν στη σταθεροποίηση του κορμού και στην αναπνοή. Όπως συμβαίνει σε όλους τους μύες του σώματος, έτσι και στους μύες του πυελικού εδάφους εμφανίζονται δυσλειτουργίες. Μπορεί να είναι υπερβολικά σφιγμένοι ή και αδύναμοι. Αντιστοίχως λοιπόν χρειάζονται χαλάρωση ή ενδυνάμωση και με τον τρόπο αυτό αποκαθίσταται η δυσλειτουργία τους.
Τι καθορίζει το θεραπευτικό πλάνο της φυσικοθεραπείας πυελικού εδάφους;
Αφού γίνει λήψη του ιατρικού ιστορικού, η ασθενής ενημερώνεται ενδελεχώς για την ανατομία του πυελικού εδάφους, για το πώς λειτουργούν οι μύες, για τη φυσιολογία των δυσλειτουργιών και για τη διαδικασία της μυοσκελετικής αξιολόγησης. Η εξέταση απαιτεί ενδοκολπική ψηλάφηση για την οποία λαμβάνεται πάντα η συγκατάθεση της ασθενούς, ενώ η όλη διαδικασία γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή και σεβασμό στην ασθενή. Στη συνέχεια συνεκτιμώνται τα ευρήματα και οργανώνεται το θεραπευτικό πλάνο.
Τι περιλαμβάνει το θεραπευτικό πλάνο;
Κατά τη φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους επικεντρωνόμαστε σε τέσσερις κύριες κατευθυντήριες. Στην επανεκπαίδευση των μυών του πυελικού εδάφους, στη μείωση της έντασης και τη χαλάρωση των εν τω βάθει μυών, στη διατήρηση της ακεραιότητας των ιστών και στην επανεκπαίδευση της ουροδόχου κύστης μέσα από ειδικό ασκησιολόγιο. Στόχος μας είναι η γυναίκα να έχει επίγνωση του σώματός της και να είναι σε θέση να το ελέγχει. Αυτό θα της δώσει αυτοπεποίθηση, θα απομακρύνει τον φόβο και θα αυξήσει σταδιακά και σταθερά τη συμμετοχή της στη θεραπεία.
«Ο φυσικοθεραπευτής δυσλειτουργιών πυελικού εδάφους θα χρησιμοποιήσει συνδυαστικά ό,τι εμπεριέχεται στο πρωτόκολλο της θεραπείας και θα φροντίσει το θεραπευτικό πλάνο της γυναίκας και στο σπίτι, εκπαιδεύοντας την σωστά, με τακτικούς ελέγχους. Το σημαντικότερο για εμάς είναι να γνωρίζει η γυναίκα ότι όλη η διαδικασία είναι απολύτως ασφαλής, ότι δεν έχει παρενέργειες και πως στο τέλος θα βελτιωθεί ουσιαστικά η ποιότητα της ζωής της» καταλήγουν οι ειδικοί.
