Ποιο είναι το μυστικό για να γεράσουμε με επιτυχία; Αν σας ενδιαφέρει να μάθετε την απάντηση, ίσως να είστε ήδη στον σωστό δρόμο, σύμφωνα με μια διεθνή ομάδα ψυχολόγων, στην οποία συμμετέχουν και αρκετοί από το UCLA.
Η έρευνά τους δείχνει ότι ορισμένες μορφές περιέργειας μπορούν να αυξηθούν μέχρι τα βαθιά γεράματα και υποδηλώνει ότι οι ηλικιωμένοι που διατηρούν την περιέργειά τους και θέλουν να μάθουν νέα πράγματα που σχετίζονται με τα ενδιαφέροντά τους μπορεί να είναι σε θέση να αντισταθμίσουν ή ακόμη και να προλάβουν την νόσο του Αλτσχάιμερ. Αντίθετα, όσοι δείχνουν περιορισμένη περιέργεια και αδιαφορία ενδέχεται να διατρέχουν κίνδυνο άνοιας. Το εύρημα αυτό έρχεται σε αντίθεση με προηγούμενες έρευνες που έδειχναν ότι η περιέργεια μειώνεται με την ηλικία.
«Η βιβλιογραφία δείχνει ότι συχνά αυτό που είναι γνωστό ως χαρακτηριστικό της περιέργειας, ή το γενικό επίπεδο περιέργειας ενός ατόμου, τείνει να μειώνεται με την ηλικία», δήλωσε ο ψυχολόγος του UCLA Alan Castel, ο οποίος είναι ο κύριος συγγραφέας μιας νέας μελέτης που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PLOS One. «Αλλά το θεωρήσαμε λίγο παράξενο και αντίθετο με κάποια πράγματα που παρατηρήσαμε σε μερικούς από τους ηλικιωμένους συμμετέχοντες στα πειράματά μας, οι οποίοι συχνά ήταν πολύ αφοσιωμένοι και ενδιαφέρονταν να μάθουν για τη μνήμη, συγκεκριμένα, αλλά και για άλλες μορφές ασήμαντων γνώσεων».
Ο Castel και η Mary Whatley, η οποία ηγήθηκε της έρευνας ως διδακτορική φοιτήτρια στο UCLA, αναρωτήθηκαν αν η απάντηση βρίσκεται σε ένα διαφορετικό είδος περιέργειας που ονομάζεται «κατάσταση περιέργειας».
Η κατάσταση περιέργειας είναι αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν το είδος της στιγμιαίας αίσθησης περιέργειας που βιώνουν οι άνθρωποι όταν τους ρωτούν για συγκεκριμένα θέματα.
Η περιέργεια ως χαρακτηριστικό, από την άλλη πλευρά, είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας. Μερικοί άνθρωποι, για παράδειγμα, μπορεί να μην είναι από τη φύση τους πολύ περίεργοι, να αρκούνται να δέχονται τα πράγματα όπως είναι (περιέργεια ως χαρακτηριστικό), αλλά να έχουν μια παθιασμένη δίψα για γνώση σε συγκεκριμένα θέματα ή χόμπι (περιέργεια ως κατάσταση). Όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν σε διαφορετικό βαθμό τόσο την περιέργεια ως χαρακτηριστικό όσο και την περιέργεια ως κατάσταση.
Για να διαχωρίσουν τους δύο τύπους περιέργειας, οι ερευνητές συγκέντρωσαν ένα μεγάλο δείγμα συμμετεχόντων ηλικίας 20 έως 84 ετών, με μέσο όρο ηλικίας 44 ετών, και τους ζήτησαν να συμπληρώσουν ένα ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο που είχε σχεδιαστεί για να αξιολογήσει το πόσο περίεργοι ήταν γενικά, ή τη χαρακτηριστική περιέργειά τους.
Στη συνέχεια, για να ελέγξουν την περιέργεια κατάστασης, οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να μαντέψουν τις απαντήσεις σε δύσκολες ερωτήσεις γενικών γνώσεων που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ήταν πιθανό να γνωρίζουν ήδη — π.χ., ποια ήταν η πρώτη χώρα που έδωσε στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου; Οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να μαντέψουν μια απάντηση και, στη συνέχεια, τους ρώτησαν πόσο ενδιαφέρον είχαν να μάθουν την απάντηση πριν τους δείξουν τη σωστή απάντηση (αν είστε περίεργοι: η Νέα Ζηλανδία).
Η ανάλυση έδειξε ότι τα δύο είδη περιέργειας είναι συσχετισμένα: οι άνθρωποι που έχουν περισσότερη περιέργεια κατάστασης βιώνουν επίσης περισσότερη περιέργεια ως χαρακτηριστικό, και το αντίστροφο. Σε γενικές γραμμές, η περιέργεια ως χαρακτηριστικό μειώθηκε κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής. Ωστόσο, οι βαθμολογίες ενδιαφέροντος που έδωσαν οι άνθρωποι για την εκμάθηση νέων πληροφοριών για ήσσονος σημασίας θέματα, ένα μέτρο της περιέργειας κατάστασης — μειώθηκαν στην πρώιμη ενήλικη ζωή, στη συνέχεια αυξήθηκαν απότομα μετά τη μέση ηλικία και συνέχισαν να αυξάνονται μέχρι τα βαθιά γεράματα.
Ένας λόγος για αυτή την ασυμφωνία, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι ότι μέχρι τη μέση ηλικία, οι άνθρωποι συνήθως ενδιαφέρονται να αποκτήσουν τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ευκαιρίες που χρειάζονται για να πετύχουν στο σχολείο και στην εργασία τους, να πληρώσουν τα στεγαστικά δάνεια και να μεγαλώσουν τις οικογένειές τους, και ως εκ τούτου απαιτείται ένα αρκετά υψηλό επίπεδο συνολικής περιέργειας. Αυτές οι υποχρεώσεις συνοδεύονται επίσης από παράγοντες άγχους που μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της συνολικής ευτυχίας. Ωστόσο, καθώς γερνούν και αποκτούν αυτές τις γνώσεις, δεν χρειάζεται να αφιερώνουν τόσους πολλούς πόρους στην περιέργεια ως χαρακτηριστικό. Όταν τα παιδιά τους φεύγουν από το σπίτι και αρχίζουν να συνταξιοδοτούνται, για παράδειγμα, οι άνθρωποι μπορούν να επιδοθούν σε συγκεκριμένα ενδιαφέροντα και η περιέργεια αυξάνεται.
Ο Castel δήλωσε επίσης ότι η έρευνά του σχετικά με τη μνήμη έχει δείξει ότι οι άνθρωποι τείνουν να ξεχνούν γρήγορα τις πληροφορίες που δεν κεντρίζουν την περιέργειά τους.