Αρχικά είναι επωφελές να κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή στην ιστορία της φυσικοθεραπείας στην Ελλάδα χρησιμοποιώντας βιβλιογραφικές αναφορές. Εύκολα κάποιος θα κατανοήσει ότι εξαρχής αυτό το επάγγελμα υγείας στη χώρα μας είχε να αντιμετωπίσει σημαντικές δυσκολίες στην αποδοχή του. Η ιστορία αρχίζει στο όχι και τόσο μακρινό 1946. Μετά την απελευθέρωση από τα γερμανικά στρατεύματα της κατοχής εγκαθίσταται στη χώρα μας για παροχή βοήθειας η UNRA ή αλλιώς το Διεθνές ίδρυμα για την Αρωγή και την Αποκατάσταση. Η πρώτη ιστορικά παροχή αποκατάστασης ξεκινά στο Κέντρο Αποκατάστασης Πολιτών Αναπήρων Ψυχικού. Εκείνη την περίοδο έφτασε και η Αμερικανίδα Φυσικοθεραπεύτρια Μπελ Γκριβ, Πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας για την προστασία των αναπήρων και σύντομα διαπίστωσε ότι στην Ελλάδα δεν υπήρχαν φυσικοθεραπευτές. Για τον λόγο αυτόν άμεσα προσπάθησε να οργανώσει την αποκατάσταση των αναπήρων µε γυμναστές και νοσηλεύτριες.

Η Αμερικανίδα έκανε σύσταση ίδρυσης Σχολής Φυσικοθεραπείας στην Ελλάδα. Το 1948 δημιουργήθηκε η πρώτη σχολή ταχύρρυθµης εκπαίδευσης φυσικοθεραπευτών διάρκειας 18 µηνών για γυμναστές και νοσηλεύτριες. Το 1950 οι Βρετανοί επέμεναν ότι πρέπει να δημιουργηθεί Σχολή Φυσικοθεραπείας στην Ελλάδα με αναβαθμισμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Δυστυχώς όμως, το ιατροκεντρικὀ κατεστημένο (ναι, από τότε!), δεν μπορούσε να αποδεχθεί πώς κάποιοι µπορεί να ονομάζονται θεραπευτές, χωρίς να είναι ιατροί. Μέχρι και σήμερα πάρα τις προσπάθειες το επάγγελμα του Φυσικοθεραπευτή στην Ελλάδα δεν είναι αυτόνομο.

Η φυσικοθεραπεία είναι αυτόνομο επάγγελμα πλέον στις περισσότερες ευρωπαϊκές και όχι μόνο χώρες και οι πτυχιούχοι τους προχωρούν µε ευχέρεια στη συνταγογράφηση της φυσικοθεραπείας, μπορούν πρώτοι να εξετάσουν έναν μυοσκελετικό ασθενή - βέβαια με την κατάλληλη μετεκπαίδευση - καθώς και έχουν πρόσβαση στην απόκτηση µεταπτυχιακών και διδακτορικών διπλωμάτων.

Σύμφωνα με την βιβλιογραφία η Παγκόσμια Ομοσπονδία Φυσικοθεραπείας θεωρεί ότι οι φυσικοθεραπευτές θα πρέπει να έχουν την ελευθερία να εφαρμόσουν την επαγγελματική τους κρίση, εφόσον δουλεύουν για την προώθηση της υγείας, την πρόληψη και τη θεραπεία του ασθενή. Δυστυχώς στη Ελλάδα κάποιοι κρατούν δέσµια των συμφερόντων τους την επιστήµη της φυσικοθεραπείας. Πιο συγκεκριµένα, ανατρέχοντας στο σχετικό προεδρικό διάταγµα του 1975 που αναφέρεται στα επαγγελματικά δικαιώµατα των φυσικοθεραπευτών στην Ἑλλάδα επισημαίνεται ότι «ο απόφοιτος Φυσικοθεραπείας επιλέγει και εκτελεί φυσιοθεραπευτικές πράξεις µετά από γραπτή διάγνωση ή συμβουλή του γιατρού και σύμφωνα µε τις οδηγίες του». Ακόμα και σήμερα 40 χρόνια μετά τα πράγματα δεν αλλάξαν ιδιαιτέρα. Σύμφωνα με τον νόμο 4316/2014 στο άρθρο 33 προβλέπεται ότι: «Οι πτυχιούχοι των Τμημάτων Φυσικοθεραπείας των Ανώτατων Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας αξιολογούν, επιλέγουν και εκτελούν τις πράξεις φυσικοθεραπευτή, σύμφωνα με γραπτή διάγνωση ή γνωμάτευση του θεράποντος ιατρού, στους χώρους όπου εργάζονται κατά την κείμενη νομοθεσία».

Τυπικά λοιπόν, αν και ουσιαστικά αρχίζει και αναιρείται, στην Ελλάδα οι φυσικοθεραπευτές παραμένουν ακόμα και σήµερα υπό την πλήρη καθοδήγηση των ιατρών. Όπως έχει ήδη σχολιαστεί στην βιβλιογραφία είναι αμφίβολο κατά πόσο ο Πανελλήνιος Σύλλογος Φυσικοθεραπείας (ΠΣΦ) αποτελεί ένα τόσο ισχυρό όργανο ώστε να μπορεί να καλύψει τις ιστορικές παθογένειες του παρελθόντος και την ιατροκεντρική προσέγγιση του σήμερα, δεδομένης κιόλας της πρόσφατης ίδρυσής του σε σχέση με την ίδρυση των αντίστοιχων συλλόγων όπως του Βρετανικού που χρονολογείται στο 1894. Παρόλα αυτά ο ΠΣΦ ηγείται του σημαντικού αγώνα που γίνεται στη χώρα μας για εδραίωση όσο το δυνατόν περισσότερων δυνατοτήτων υπάρχουν σχετικά με την αυτονομία. Ταυτόχρονα όμως ο σκληρός πυρήνας του ιατροκεντρικού συστήματος που φυσικά ενισχύεται από την ελληνική πολιτεία υποστηρίζει ότι όσο μεγαλύτερος ο βαθμός αυτονομίας που αποκτά η φυσικοθεραπεία, τόσο περισσότερα προβλήματα δημιουργούνται.

Πώς θα επέλθει η αναβάθμιση του φυσικοθεραπευτή

Πώς, όμως, θα μπορούσε να επέλθει η αναβάθμιση του φυσικοθεραπευτή; Σίγουρα όχι μόνο με συνδικαλιστικές δράσεις, αλλά μέσα από την εκπαίδευση. Η εκπαίδευση αποτελεί σημαντικότερο βήμα για την απόκτηση επαγγελματικής αυτονομίας, όπως υποστηρίζεται άλλωστε και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Φυσικοθεραπείας αλλά και τα βιβλιογραφικά δεδομένα. Πώς μπορεί ο φυσικοθεραπευτής στην Ελλάδα να απαιτήσει αυξημένους ρόλους που απαιτούν εξειδίκευση όταν γι’ αυτή δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο; Ουσιαστικά δεν υπάρχει στην Ελλάδα ο όρος εξειδίκευσης. Ένας φυσικοθεραπευτής τυπικά μπορεί να αναλάβει την θεραπεία ενός αθλητή και παράλληλα ενός προώρου νεογνού.

Φυσικά αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί σε κανένα σύστημα υγείας που αποσκοπεί στην ποιοτική παροχή υπηρεσίας που φυσικά μπορεί να εξοικονομήσει και πολύτιμούς πόρους. Εδώ ο Ηρόδοτος θα συμπλήρωνε «Δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι μπορούν να τα ξέρουν όλα».

Πώς μπορούσε μέχρι σήμερα να απαιτήσει αυξημένους ρόλους ο φυσικοθεραπευτής, χωρίς μετεκπαίδευση; Μελέτη του 2004 σε 53 φυσικοθεραπευτήρια έδειξε ότι το επίπεδο των μεταπτυχιακών σπουδών δεν είναι υψηλό, αφού όπως αναφέρουν οι Χατζηχριστοδούλου και άλλοι ερευνητές, μόλις το 9.4% και 1.9% κατείχε μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο αντίστοιχα. Φυσικά το εξαιρετικά και προβληματικά μειωμένο ποσοστό οφείλεται και στη μέχρι πρότινος έλλειψη μεταπτυχιακών τίτλων στη Φυσικοθεραπεία, καθώς αυτές πρόσφατα νοµιµοποιήθηκαν και παράλληλα οι σπουδές στο εξωτερικό δεν αποτελούν επιλογή για την πλειοψηφία των Ελλήνων φυσικοθεραπευτών. Ένα τέτοιο καθεστώς μείωσε την περασμένη δεκαετία τις πιθανότητες για επαγγελματική αυτονομία.

Σύμφωνα και με τα δεδομένα πρόσφατων ανασκοπήσεων είναι σαφές ότι η βελτίωση της ποιότητας στην εκπαίδευση καθώς και η προσαρμογή της Ελλάδας στα ευρωπαϊκά δεδομένα έχει ενισχύσει σημαντικά το εργατικό δυναμικό σε τεχνικό και επιστημονικό επίπεδο.

Άλλωστε το επίπεδο γνώσεων που θα συμπαρασύρει αναπόφευκτα και την αυτονομία του επαγγέλματος θα περάσει µέσα και από την αναβάθμιση του επιπέδου σπουδών, καθώς και την αναγκαία πλέον θεσμοθέτηση της δια βίου εκπαίδευσης. Είναι γεγονός ότι αρκετοί απόφοιτοι φυσικοθεραπευτές ελληνικών πανεπιστήμιων μετεκπαιδεύονται σε σημαντικό βαθμό, κατέχουν υψηλού επιπέδου γνώσεις καθώς και επαγγελματική εμπειρία και πρωταγωνιστούν ερευνητικά στην διεθνή βιβλιογραφία δείχνοντας ήδη τον δρόμο προς την ανάπτυξη του επαγγέλματος πού άργησε αλλά φαίνεται ότι έρχεται.

Ο πρωθυπουργός της χώρας ήδη έχει ανακοινώσει ότι το σύστημα υγείας θα βρεθεί σύντομα υπό καθεστώς μεγάλων αλλαγών. Ισως αυτή να είναι και η ευκαιρία των Ελλήνων φυσικοθεραπευτών να κατακτήσουν περισσότερα επαγγελματικά δικαιώματα και επιτέλους να πετύχουν τον στόχο της αυτονομίας. Τα θεσμικά όργανα του επαγγέλματος πρέπει να δημιουργήσουν προϋποθέσεις επαναπατρισμού Ελλήνων φυσικοθεραπευτών που εργάζονται σε χώρες που ο ρόλος του φυσικοθεραπευτή είναι αυτόνομος, όπως αυτός της Βρετανίας ή των ΗΠΑ.

Η γρηγορότερη διαδικασία μεταφοράς επαγγελματικών προσόντων, όπως αυτή άλλωστε προβλέπεται από την ευρωπαϊκή οδηγία 2005/36/εκ και έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο το 2010, με σκοπό τον επαναπατρισμό Ελλήνων πτυχιούχων του εξωτερικού ή και αλλοδαπών επιστημόνων, η επένδυση σε ερευνητικά κονδύλια που θα ρίξουν φως στο τούνελ καθώς και η προσέγγιση ξένων επενδυτών στον χώρο της αποκατάστασης που θα επενδύσουν σημαντικά funds (απαραίτητη προϋπόθεση η εξάλειψη γραφειοκρατικών στρεβλώσεων) θα πρέπει να αποτελέσουν τα βαρόμετρα στην επίτευξη των στόχων. Τα ηνία του επαγγέλματος πρέπει να περάσουν σε άξιους επιστήμονες υγείας που κατέχουν πολύτιμή τεχνογνωσία δουλεύοντας ήδη σε χώρες που έχουν θεσμοθέτηση την αυτονομία του φυσικοθεραπευτή.

Σκεφτείτε τώρα αν το 1948 κλείναμε την πόρτα στην Αμερικανίδα, που θα βρισκόταν η φυσικοθεραπεία του σήμερα.