Το κάπνισμα αποτελεί την κορυφαία αιτία θανάτου που μπορεί να αποφευχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα τσιγάρα προκαλούν περισσότερους από 480.000 πρόωρους θανάτους στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο. Αυτό ισούται με περίπου 1300 θανάτους κάθε μέρα .

Μόλις αρχίσουν να καπνίζουν, οι άνθρωποι συνήθως δυσκολεύονται να σταματήσουν. Αυτό οφείλεται στην εθιστική χημική ουσία της νικοτίνης, η οποία αποτελεί κύριο συστατικό στον καπνό. Αλλά τι κάνει τη νικοτίνη τόσο εθιστική;

Εκπαίδευση εγκεφάλου

Η κατανάλωση νικοτίνης - μέσω τακτικών τσιγάρων ή ηλεκτρονικών τσιγάρων - οδηγεί στην απελευθέρωση της χημικής ντοπαμίνης στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Όπως με πολλά φάρμακα, η ντοπαμίνη προτρέπει ή «διδάσκει» τον εγκέφαλο να επαναλάβει την ίδια συμπεριφορά (όπως η χρήση καπνού) ξανά και ξανά. 

Ο εθισμός προκύπτει ως εξής: Ο εγκέφαλος παίρνει μια δόση της ντοπαμίνης που περιέχεται στη νικοτίνη κάθε φορά που ένα άτομο παίρνει μια ρουφηξιά σε ένα τσιγάρο ή εισπνέει ατμούς από ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο που περιέχει νικοτίνη.

Φαύλος κύκλος

Ένας τυπικός καπνιστής πραγματοποιεί 10 ή περισσότερες εισπνοές σε κάθε τσιγάρο, οπότε ένα άτομο που καπνίζει περίπου ένα πακέτο (25 τσιγάρα) καθημερινά εισπνέει τουλάχιστον 250 "τζούρες". Αυτή η ποσότητα σημαίνει ότι ο εγκέφαλος αρχίζει να μαθαίναι για τα καλά να χρησιμοποιεί νικοτίνη. Έτσι, η επαναλαμβανόμενη χρήση αυξάνει τον κίνδυνο εθισμού.  

Είτε ένα άτομο καταναλώνει νικοτίνη μέσω καπνού ή ατμού, τα ενισχυτικά του αποτελέσματα μπορεί να είναι πολύ πιο επιβλαβή από ό, τι φαντάζεται ο χρήστης.

Αυτό μπορεί επίσης να είναι ο λόγος για τον οποίο οι έφηβοι που προσπαθούν να κάνουν ηλεκτρονική τσιγάρο (χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικές συσκευές) συχνά αλλάζουν σε κανονικά τσιγάρα για να πάρουν όλο και περισσότερο τη νικοτίνη που λαχταρά τόσο ο εγκέφαλος.

Στατιστικά

• Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει > 4.000 χημικές ουσίες, με διαφορετικές ιδιότητες και επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό, εκ των οποίων >250 είναι επιβλαβείς και > 50 είναι καρκινογόνες.

• Παγκοσμίως, το κάπνισμα στοιχίζει ετησίως τη ζωή περίπου 8 εκατομμυρίων ανθρώπων και αποτελεί την πρώτη και σημαντικότερη προλήψιμη αιτία θνησιμότητας. Στην Ελλάδα, περίπου το 1/5 του συνόλου των θανάτων, > 20.000 ετησίως, αποδίδονται σε νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα (συμπεριλαμβανομένου τόσο του ενεργητικού όσο και του παθητικού καπνίσματος).

• Παγκοσμίως, σχεδόν το 40% των θανάτων εξ’ αιτίας όλων των μορφών καρκίνου και σχεδόν το 90% θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα μπορούν ν’ αποδοθούν στο κάπνισμα.

• Το κάπνισμα αποτελεί την κύρια αιτία για την εμφάνιση της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, ενώ υπολογίζεται ότι το 25% των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα οφείλεται στο κάπνισμα.

• Το κάπνισμα φαίνεται να συσχετίζεται με την αρνητική εξέλιξη και τις δυσμενείς επιπτώσεις από covid-19. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν πως οι καπνιστές είναι πιθανότερο να εμφανίσουν σοβαρά συμπτώματα από τον covid-19, να εισαχθούν στην μονάδα εντατικής θεραπείας και να χρειαστούν μηχανική αναπνευστική υποστήριξη ή και να χάσουν τη ζωή τους.

• Παρότι το ποσοστό των Ελλήνων ενηλίκων που καπνίζουν καθημερινά έχει μειωθεί σημαντικά, η Ελλάδα έχει το τρίτο υψηλότερο ποσοστό ενήλικων καθημερινών καπνιστών (27,3%) μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.

• Μόνο 1 στους 4 Έλληνες  καπνιστές αναφέρουν μία τουλάχιστον προσπάθεια διακοπής κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους.