«Η ωχρά κηλίδα βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς και είναι υπεύθυνη για την καθαρή και λεπτομερή όραση, όπως το διάβασμα, η οδήγηση ή η αναγνώριση προσώπων. Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας εξελίσσεται συνήθως σε βάθος πολλών ετών», αναφέρει ο κ. Παντελής Α. Παπαδόπουλος MD, PhD, FEBO, FEBOS-CR, Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Διευθυντής Α’ Οφθαλμολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital, ο οποίος στη συνέχεια εξηγεί τις μορφές, τους παράγοντες κινδύνου και τη θεραπευτική αντιμετώπιση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας:

Η Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς Κηλίδας παρουσιάζεται σε 2 μορφές:

• Η Ξηρή: Είναι η πιο συνηθισμένη μορφή, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 85-90% των περιπτώσεων. Χαρακτηρίζεται από τη βαθμιαία φθορά των φωτοϋποδοχέων και του μελάγχρου επιθηλίου στην περιοχή της ωχράς κηλίδας. Σχετίζεται με τη συσσώρευση αποβλήτων των κυττάρων του αμφιβληστροειδούς κάτω από την ωχρά κηλίδα. Οι ασθενείς βιώνουν σταδιακή μείωση της όρασης, με συχνότερα συμπτώματα τη θόλωση και την αίσθηση σκοτεινών κηλίδων στο οπτικό τους πεδίο
• Η Υγρή: Παρόλο που είναι λιγότερο συχνή, είναι πιο σοβαρή και μπορεί να οδηγήσει σε αιφνίδια απώλεια της όρασης. Σε αυτήν τη μορφή, ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία αναπτύσσονται κάτω από την ωχρά κηλίδα και διαρρέουν αίμα ή πλάσμα, προκαλώντας βλάβες στον αμφιβληστροειδή.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Η αιτιολογία της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας δεν είναι πλήρως κατανοητή, ωστόσο διάφοροι παράγοντες έχουν αναγνωριστεί:

• Ηλικία: Είναι ο ισχυρότερος παράγοντας κινδύνου, με τη συχνότητα να αυξάνεται μετά την ηλικία των 50 ετών.
• Γενετική προδιάθεση: Ορισμένα γονίδια, όπως οι παραλλαγές του CFH και του ARMS2, σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο.
• Κάπνισμα: Το κάπνισμα διπλασιάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου.
• Διατροφή: Μια δίαιτα φτωχή σε αντιοξειδωτικά και πλούσια σε κορεσμένα λίπη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο.
• Υπερβολική έκθεση στο φως του ήλιου: Οι ακτίνες UV θεωρούνται επιβαρυντικός παράγοντας για την ωχρά κηλίδα.

Συμπτώματα και διάγνωση

«Τα πρώιμα στάδια της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας μπορεί να είναι ασυμπτωματικά. Καθώς η πάθηση εξελίσσεται, τα πιο συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν δυσκολία στην ανάγνωση ή στην αναγνώριση προσώπων, παρουσία σκοτεινών ή θολών κηλίδων στο κεντρικό οπτικό πεδίο και παραμόρφωση των ευθειών γραμμών, που εμφανίζονται κυματιστές. O πίνακας ή το πλέγμα Amsler είναι ένα απλό διαγνωστικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση και την ανίχνευση προβλημάτων στο κεντρικό οπτικό πεδίο. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την αναγνώριση πρώιμων σημείων ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, ειδικά της υγρής μορφής, όπου η όραση μπορεί να αλλάξει ξαφνικά. Με αυτόν τον πίνακα, ο ασθενής αυτοεξετάζεται στο σπίτι 1-2 φορές την εβδομάδα και μόλις αντιληφθεί κάποια αλλαγή, θα πρέπει να απευθυνθεί στον οφθαλμίατρο του.
Η διάγνωση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας γίνεται μόνο από οφθαλμίατρο μέσω εξέτασης και φωτογράφισης του βυθού του οφθαλμού, οπτικής τομογραφίας συνοχής (OCT), αναίμακτης αγγειογραφίας OCT, και σπανιότερα, με φλουοροαγγειογραφία και αγγειογραφία ICG κατόπιν έγχυσης σκιαγραφικού ενδοφλεβίως» τονίζει ο ειδικός.

Η αντιμετώπιση της ξηρής μορφής

Οι διαθέσιμες επιλογές για την αντιμετώπιση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας στοχεύουν στην επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου και στη διατήρηση της όρασης.

1. Διατροφικές Παρεμβάσεις και Υγιεινός Τρόπος Ζωής

• • Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε αντιοξειδωτικά, βιταμίνες (C, E), ψευδάργυρο, και λουτεΐνη / ζεαξανθίνη μπορεί να βοηθήσει στην προστασία του αμφιβληστροειδούς.
• • Συμπληρώματα διατροφής σύμφωνα με τις οδηγίες AREDS2 έχουν αποδειχθεί ότι επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου σε μέτρια και προχωρημένα στάδια.
• • Αποφυγή καπνίσματος, που επιδεινώνει την AMD.
• • Καθημερινή χρήση γυαλιών ηλίου για προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία.
• • Εξισορροπημένη διατροφή με έμφαση σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ψάρια και ξηρούς καρπούς.

2. Φωτοβιοδιέγερση (PBM)

«Η φωτοβιοδιέγερση (PBM) είναι μία από τις πιο νέες και καινοτόμες θεραπείες για την ξηρή ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Χρησιμοποιεί συγκεκριμένα μήκη κύματος φωτός χαμηλής ενέργειας για να ενισχύσει τη λειτουργία των κυττάρων και να μειώσει το οξειδωτικό στρες, το οποίο αποτελεί κρίσιμο παράγοντα στην εξέλιξη της πάθησης.

Η φωτοβιοδιέγερση βελτιώνει την παραγωγή ενέργειας στα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς και στοχεύει τα μιτοχόνδρια. Η ενέργεια διεγείρει τη μιτοχονδριακή δραστηριότητα, αυξάνοντας την παραγωγή ATP (τριφωσφορική αδενοσίνη), η οποία παρέχει ενέργεια για την επιδιόρθωση και την αναγέννηση των κυττάρων.

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας συνδέεται με το οξειδωτικό στρες που προκαλείται από ελεύθερες ρίζες στον αμφιβληστροειδή. Η PBM εξουδετερώνει αυτές τις ελεύθερες ρίζες, μειώνοντας τις βλάβες στα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς. Αυτό επιβραδύνει ή αποτρέπει την εξέλιξη της κυτταρικής εκφύλισης.

Η φωτοβιοδιέγερση βελτιώνει τη ροή του αίματος και την οξυγόνωση στον αμφιβληστροειδή, υποστηρίζοντας την υγεία των ιστών της ωχράς κηλίδας. Διατηρεί τους φωτοϋποδοχείς και το μελάγχρουν επιθήλιο του αμφιβληστροειδούς, που είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της όρασης», επισημαίνει.

Τα Πλεονεκτήματα της φωτοβιοδιέγερσης

• Είναι μη επεμβατική μέθοδος
• Δεν προκαλεί πόνο
• Μπορεί να εφαρμοστεί σε πρώιμα στάδια της ξηρής AMD
• Έχει ελάχιστες παρενέργειες

Ενδείξεις θεραπείας

Το Metropolitan Hospital διαθέτει το Valeda Light Delivery System, που αναπτύχθηκε από τη Lumithera και αποτελεί μια νέα, μη επεμβατική θεραπεία για την αντιμετώπιση της Ηλικιακής Εκφύλισης της Ωχράς Κηλίδας, κυρίως στα πρώιμα στάδια της ξηρής μορφής. Το σύστημα Valeda απευθύνεται ειδικά στη θεραπεία της πρώιμης και ενδιάμεσης μορφής ξηρής ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, όπου η εκφύλιση είναι προοδευτική και οι ασθενείς βιώνουν ήπια έως μέτρια απώλεια όρασης. Δεν χρησιμοποιείται για την υγρή μορφή της, η οποία σχετίζεται με την ανάπτυξη ανώμαλων αιμοφόρων αγγείων.

Τα Οφέλη της θεραπείας PBM

• Βελτίωση της Όρασης: Πολλοί ασθενείς αναφέρουν βελτιώσεις στην ευαισθησία αντίθεσης (Contrast sencitivity), την οπτική οξύτητα και την ικανότητα ανάγνωσης.
• Επιβράδυνση της Εξέλιξης της Νόσου: Μέσω της μείωσης της μιτοχονδριακής δυσλειτουργίας και του οξειδωτικού στρες, το Valeda μπορεί να επιβραδύνει την επιδείνωση της ξηρής ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
• Ασφάλεια και Μη Επεμβατικότητα: Σε αντίθεση με ενέσεις ή χειρουργικές επεμβάσεις, η PBM με το Valeda είναι άνετη και έχει ελάχιστο κίνδυνο επιπλοκών.
• Συμπληρωματική Θεραπεία: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με άλλες θεραπείες, όπως τα συμπληρώματα διατροφής για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (π.χ. σκευάσματα AREDS).

Αποτελεσματικότητα

Η θεραπεία πραγματοποιείται σε σύντομες συνεδρίες διάρκειας περίπου 5 λεπτών ανά μάτι. O κάθε κύκλος αποτελείται από 9 συνεδρίες που πρέπει να πραγματοποιηθούν μέσα σε ένα μήνα. Μπορεί να χρειαστούν περισσότεροι του ενός κύκλου με μεσοδιάστημα τουλάχιστον τεσσάρων μηνών. Η διαδικασία είναι μη επεμβατική και ανώδυνη.

Κλινικές μελέτες, όπως οι LIGHTSITE I και II, έχουν δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα:

• Σημαντική βελτίωση της οπτικής λειτουργίας.
• Καλό προφίλ ασφάλειας, χωρίς σοβαρές παρενέργειες.
• Μείωση βιοδεικτών που σχετίζονται με την εξέλιξη της ΗΕΩΚ.

Σημειώνεται ότι το Valeda αποτελεί μέθοδο διαχείρισης, όχι οριστική θεραπεία για την ΗΕΩΚ και ότι όλοι οι ασθενείς δεν παρουσιάζουν την ίδια ανταπόκριση.

Το Valeda Light Delivery System προσφέρει μια καινοτόμο, ασφαλή και μη επεμβατική προσέγγιση για τη θεραπεία της ξηρής ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, αξιοποιώντας τη δύναμη του φωτός διαφορετικού μήκους κύματος. Παρόλο που δεν αποτελεί οριστική θεραπεία, προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία για τη διατήρηση και τη βελτίωση της όρασης, ιδιαίτερα όταν εφαρμόζεται στα πρώιμα στάδια της πάθησης.

Η Αντιμετώπιση της υγρής Μορφής

Η υγρή μορφή της AMD είναι πιο σοβαρή και μπορεί να οδηγήσει γρήγορα σε σημαντική απώλεια όρασης αν δεν αντιμετωπιστεί. Ευτυχώς, υπάρχουν πιο αποτελεσματικές θεραπείες για αυτή τη μορφή.

1. Ενδοβολβικές Ενέσεις Αnti-VEGF

• Οι πιο συνηθισμένες θεραπείες για την υγρή AMD
• Στοχεύουν στην αναστολή της αγγειογενετικής αυξητικής ουσίας (VEGF), που προκαλεί την ανάπτυξη ανώμαλων αιμοφόρων αγγείων
• Χορηγούνται με ενδοϋαλοειδικές ενέσεις σε τακτά χρονικά διαστήματα (π.χ. κάθε 4-8 εβδομάδες).

2. Φωτοδυναμική Θεραπεία (PDT)

• Συνδυασμός ενέσιμου φαρμάκου (Verteporfin) με ειδικό λέιζερ.
• Το φάρμακο ενεργοποιείται από το λέιζερ και καταστρέφει τα ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία χωρίς να βλάπτει τον περιβάλλοντα ιστό. Χρησιμοποιείται σε ελάχιστες περιπτώσεις λόγω του χαμηλού ποσοστού επιτυχίας.

«Η σωστή θεραπεία και παρακολούθηση είναι κρίσιμες για τη διατήρηση της όρασης στην ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Η έγκαιρη διάγνωση και η συνεργασία με έναν εξειδικευμένο οφθαλμίατρο είναι το πρώτο βήμα για την προστασία της όρασής σας», καταλήγει ο κ. Παπαδόπουλος.

Η Α΄ Οφθαλμολογική Κλινική του Metropolitan Hospital διαθέτει όλα τα μέσα και το εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό για την ορθή διάγνωση, την παρακολούθηση και την αντιμετώπιση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας με την νέα μέθοδο Φωτοδιέγερσης (PBM) και όλα τα σύγχρονα είδη anti-VEGF ενέσεων.