H διακοπή λειτουργίας γραφείων, ξενοδοχείων, επιχειρήσεων και εγκαταστάσεων τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω των μέτρων για την αποφυγή διασποράς του κορωνοϊού SARS-CoV2 είχε ως αποτέλεσμα και τη διακοπή της λειτουργίας των συστημάτων ύδρευσης των εν λόγω εγκαταστάσεων και την ενδεχόμενη αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης του βακτηριδίου Legionella Pneumophila στο εσωτερικό δίκτυο αυτών. 

Ποιες συνθήκες ευνοούν την εμφάνιση της νόσου

Το βακτήριο της Legionella συνήθως αναπτύσσεται στα επιφανειακά νερά, όμως είναι δυνατόν να ανιχνευθεί και στο καθαρό νερό, ενώ επιζεί ακόμη και στο αποσταγμένο νερό. Ιδανικές συνθήκες πολλαπλασιασμού της Legionella παρουσιάζονται στα δίκτυα διανομής νερού των κτιρίων και ειδικότερα στο δίκτυο διακίνησης ζεστού νερού χρήσης (θερμοκρασία υψηλότερη των 25 οC). H παρουσία οργανικών και ανόργανων ουσιών και μικροοργανισμών στο νερό ευνοεί τη δημιουργία αποικιών στην εσωτερική επιφάνεια των σωληνώσεων. Το πλήθος των αποικιών αυξάνεται, σχηματίζοντας μια βιομεμβράνη (biofilm).

Η βιομεμβράνη αποτελεί εστία πιθανής μόλυνσης του νερού των δικτύων διανομής νερού των κτιρίων απελευθερώνοντας μικροοργανισμούς στο πόσιμο νερό. Η μόλυνση του ανθρώπινου οργανισμού από το βακτήριο της legionella επιτυγχάνεται αερογενώς, όταν σταγονίδια του μολυσμένου νερού εισέρχονται στην αναπνευστική οδό με τη μορφή αερολύματος (πχ από την κεφαλή του ντουζ, τις βρύσες, τα σταγονίδια από τον καταιονισμό νερού στη λεκάνη αποχωρητηρίου κατά την εκκένωση, τα συστήματα κλιματισμού κλπ). Στην ομάδα υψηλού κινδύνου νόσησης υπάγονται όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, οι καπνιστές, όσοι ευρίσκονται υπό αγωγή με κορτικοστεροειδή, όσοι πάσχουν από χρόνιες πνευμονοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη, νεοπλασματικά νοσήματα και νεφρική ανεπάρκεια, όσοι έχουν υποστεί μεταμόσχευση οργάνων, άτομα με εξασθενημένο και ευάλωτο ανοσοποιητικό σύστημα.

Η πλημμελής συντήρηση του μηχανολογικού εξοπλισμού κατά την περίοδο μερικής ή ολικής διακοπής της λειτουργίας ενός κτιρίου σε συνδυασμό με τη μειωμένη ροή ή στασιμότητα του νερού και τις περιβαλλοντικές θερμοκρασίες στα συστήματα ύδρευσης, ενδέχεται να δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη του βακτηριδίου Legionella Pneumophila στα συστήματα ύδρευσής τους και για το λόγο αυτό κρίνεται υψίστης σημασίας, οι ιδιοκτήτες ή οι διαχειριστές των κτιρίων αυτών να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος δημιουργίας εστιών ανάπτυξης της Legionella.

Συστάσεις για την ασφαλή επαναλειτουργία των συστημάτων ύδρευσης των κτιριακών εγκαταστάσεων

• Θερμοκρασίες νερού μεταξύ 25 οC και 60 οC (ακόμα και σε τμήματα του δικτύου).
• Μερική ή μηδενική ροή στο σύστημα ύδρευσης
• Χρήση υλικών που παρέχουν θρεπτικά συστατικά και ευνοούν το σχηματισμό και ανάπτυξη βιομεμβρανών όπως επίσης η παρουσία λάσπης, σκουριάς, ιζημάτων, και άλλων οργανικών υλικών που μπορεί να υπάρχουν στο σύστημα σωληνώσεων
• Η ύπαρξη μέσων δημιουργίας και διάδοσης εισπνεόμενων σταγονιδίων όπως αερολύματα που παράγονται από συστήματα ψύξης με εξάτμιση (π.χ. πύργους ψύξης), από χρήση βανών και καταιονητήρων.

Σύμφωνα με τις ως άνω Οδηγίες για την ασφαλή επαναλειτουργία των συστημάτων ύδρευσης και την εξάλειψη του κινδύνου της Legionella θα πρέπει να διενεργηθεί:

1. Πλήρης απολύμανση του συστήματος κρύου νερού μέσω όλων των σημείων εξόδου του νερού ώστε να επιτευχθεί συγκέντρωση υπολειμματικού χλωρίου 50mg/l ή ισοδύναμου απολυμαντικού για τουλάχιστον μία ώρα ή 5mg/l για 10 ώρες, ελέγχοντας ότι το επίπεδο αυτό επιτυγχάνεται και στα πιο απομακρυσμένα σημεία εξόδου. Αν απαιτηθεί μπορεί να προστεθεί επιπλέον χλώριο.

2. Εκκένωση και επαναπλήρωση του συστήματος, ώστε να επιτευχθεί το μέγιστο επιτρεπτό επίπεδο συγκέντρωσης χλωρίου για τη φάση λειτουργίας (ισοδύναμο τουλάχιστον με 0,2mg/l υπολειμματικό χλώριο)

3. Επαναπλήρωση και θέρμανση των συστημάτων ζεστού νερού στους 70 οC και όταν το νερό στα συστήματα αυτά (λέβητας και δεξαμενές αποθήκευσης) έχει θερμανθεί πλήρως στους 70 οC (σε ολόκληρο τον όγκο του), άνοιγμα των βαλβίδων και εκκένωση μέσω όλων των εξόδων με προσοχή για την αποφυγή εγκαυμάτων

4. Παρακολούθηση των θερμοκρασιών και των επιπέδων των απολυμαντικών, όπου απαιτείται, για τουλάχιστον 48 ώρες και στη συνέχεια λήψη δειγμάτων για Legionella από τα σημεία εξόδου του νερού (τα μικροβιολογικά δείγματα που λαμβάνονται σε λιγότερο από 48 ώρες από την απολύμανση μπορεί να δώσουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα).

5. Όταν διαπιστωθεί ότι τα συστήματα του ζεστού και κρύου νερού πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις, το κτίριο μπορεί να ξεκινήσει εκ νέου τη λειτουργία του.

6. Όλα τα έγγραφα που αφορούν την επιθεώρηση και συντήρηση του κτιρίου να είναι επιμελώς συμπληρωμένα και εύκολα προσβάσιμα.

Παράγοντες κινδύνου για τα συστήματα ύδρευσης υγειονομικών μονάδων λόγω της πανδημίας COVID-19 

Η ανάγκη άμεσης αλλαγής της χρήσης κάποιων χώρων μιας υγειονομικής μονάδας, στο πλαίσιο αντιμετώπισης της έκτακτης κατάστασης λόγω της πανδημίας, ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα την παράβλεψη της διερεύνησης των συνεπειών που μπορεί να επιφέρει αυτή η αλλαγή στο σύστημα ύδρευσης. Κάποιοι από τους παράγοντες κινδύνου αναφέρονται παρακάτω:

1. Αύξηση του αριθμού ασθενών COVID-19 με αυξημένο κίνδυνο δευτερογενούς λοίμωξης.

2. Γρήγορος σχεδιασμός και αλλαγές στη χρήση του συστήματος ύδρευσης για την αντιμετώπιση των αναγκών (επέκταση σωληνώσεων, εγκατάσταση νέων βανών, ντουζ, τουαλετών κλπ).

3. Πλημμελής συντήρηση λόγω έλλειψης προσωπικού για λόγους σχετιζόμενους με την COVID-19 (ασθένεια, απομόνωση, κλπ).

4. Προσωρινή διακοπή της λειτουργίας τμημάτων των κτιρίων και δημιουργία συνθηκών στασιμότητας του νερού.

5. Μετατροπή κοινόχρηστων χώρων νοσοκομείων ή άλλων κτηρίων σε προσωρινά κέντρα υποδοχής ασθενών με λοίμωξη COVID-19.

6. Είσοδος παθογόνων στο σύστημα κατά τη διαδικασία της μετατροπής-αλλαγής χρήσης

7. Αυξημένη πληρότητα των χώρων σε προσωπικό και ασθενείς, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκής χρόνος για την επαναφορά της θερμοκρασίας των συστημάτων νερού στα επιθυμητά επίπεδα